Dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
Żywienie drobiu, a szczególnie stad rodzicielskich kur mięsnych to tzw. temat „rzeka”. W „Ogólnopolskim Informatorze Drobiarskim, nr 7/2019, ukazał się artykuł pt. „Żywienie stada rodzicielskiego kur mięsnych” i jego autorzy byli przekonaniu, że temat w zasadzie wyczerpująco omówili. Tymczasem z przeprowadzonych rozmów w terenie, z hodowcami wynika, że jednym z podstawowych problemów utrzymania stad rodzicielskich kur mięsnych, jest nadmierne otłuszczenie kogutów i kur, w wyniku najprawdopodobniej niewłaściwych metod żywienia.
Okazuje się, że stada rodzicielskie kur mięsnych, w okresie odchowu i produkcyjnym (nieśności), charakteryzują się dużą skłonnością do zatuczania się, które niekorzystnie wpływa na poziom produkcji jaj wylęgowych , a także na ich stan zdrowotny. Nieograniczone żywienie przyspiesza co prawda tempo wzrostu kur mięsnych, doprowadzając jednak do zbyt dużej ich masy ciała, osłabiającej nieśność i wpływając na duże spożycie paszy, przy słabym jej wykorzystaniu. Dlatego też, od drugiego tygodnia życia, odchowywanym mięsnym kurkom i kogutkom, ogranicza się jakość podawanej paszy, poprzez odpowiedni dobór w mieszance – składników pokarmowych (Kaczmarek i Rutkowski, 2012). Obecnie każdy koncern hodowlany, informuje, jak należy żywić, oferowane przez niego, zestawy linii kogutów i kur mięsnych, przeznaczonych do produkcji towarowych mieszańców brojlerów.
W Tabeli 1 podano zalecenia firmy Cobb-Vantress (2019) dotyczące udziału (%) poszczególnych składników pokarmowych w pełnoporcjowych mieszankach dla stad rodzicielskich Ross 308. Istotna jest również wzajemna proporcja pomiędzy aminokwasami w Tabeli 2.
Jak już zaznaczono, w nowoczesnych liniach rodzicielskich kur mięsnych, selekcja jest prowadzona na szybkie tempo wzrostu, dobre wykorzystanie paszy i dużą ilość zjadanej paszy tak, że ich potomstwo, zestawy towarowych kurcząt brojlerów, osiągają odpowiednią, rynkową masę ciała, już przed upływem szóstego tygodnia życia.
Cykl produkcyjny stada rodzicielskiego brojlerów może trwać nawet ponad 60 tygodni życia i zestawiane koguty z kurami odpowiednich linii, mają nie tylko te same cechy co ich potomstwo brojlery, lecz także te same skłonności do metabolicznych zaburzeń, ujawniające się szczególnie w przypadku nieograniczonego żywienia (Arrazola, 2018).
Wg Mazanowskiego (2011), przenoszone z wychowalni młode kury i koguty, muszą być odpowiednio przygotowane tj. 3 tygodnie wcześniej zaszczepione, a w dniu przenoszenia – niekarmione. Przez pierwsze 2 dni pobytu w kurniku, kury otrzymują o 25% więcej paszy. Koguty powinny wolno i równomiernie zwiększać masę ciała, osiągając na koniec okresu reprodukcji masę nieprzekraczającą 4550-5000 g (Tab. 3). Koguty powinny zjadać paszę w krótkim czasie po jej podaniu. Należy sprawdzać wysokość zawieszenia podajników paszy, która winna być na wysokości grzbietu ptaków, danej płci. Dobre wykorzystanie paszy przez koguty i kury zależy od jednoczesnego dostarczenia jej wszystkim ptakom. Na 1 kurę przeznacza się 15 cm łańcuchowego paszociągu, a na 1 koguta – 20 cm. W przypadku stosowania karmideł cylindrycznych – 1 karmidło/12 kur lub 10 kogutów (Mazanowski, 2011)
Selekcyjne kryteria, służące do optymalizowania wydajności brojlerów, są ujemnie powiązane z reprodukcyjnymi cechami ptaków rodzicielskich. Np. żywienie aż do sytości ptaków rodzicielskich, determinuje wysoki udział padnięć, słabe tempo nieśności i słaby wskaźnik wylęgowości zniesionych jaj. Duże otłuszczenie ptaków często wpływa na wczesne ich padnięcia, obniżenie poziomu cech reprodukcyjnych (tempo i wytrwałość nieśności), słabe zapłodnienie, zamieralność zarodków i złą jakość wylęgniętych piskląt, zakłócenia metaboliczne choroby naczyń wieńcowych serca oraz problemy z kośćcem i z nadmiarem tkanki tłuszczowej.
Nieograniczone żywienie ma wpływ na ogólny poziom dobrostanu stad rodzicielskich brojlerów i dlatego, by uniknąć problemów z otłuszczeniem ptaków, w różny sposób, ogranicza im się dostęp do paszy (Arrazola, 2018).
Kontrolowane tempo wzrostu osiąga się ograniczeniem pasz w całym cyklu produkcyjnym poprzez stosowanie w mieszankach paszowych odpowiednich składników odżywczych, zaspokajających metaboliczne potrzeby i zapewniające optymalny rozwój kośćca.
Obecnie, w komercyjnych fermach rodzicielskich kur mięsnych, żywienie ograniczone stanowi 45% w stosunku do żywienia ad libitum, przy zachowaniu tej samej masy ciała ptaków podczas całego cyklu odchowu. Przy stosowaniu ograniczonego żywienia, poszczególne ptaki hodowlane, często wykazują behawioralne i fizjologiczne oznaki utrzymującego się głodu, braku sytości i niezadowolenia z systemu żywienia, co budzi obawy o poziom ich dobrostanu. Z kolei u hodowlanych ptaków mających nieograniczony dostęp do paszy, pojawiają się problemy zdrowotne, wskazujące na zakłócenie ich dobrostanu. Kompromis między satysfakcjonującą motywacją żywieniową a utrzymywaniem dobrego stanu zdrowotnego, jest określany w fachowej literaturze jako „paradoks stad rodzicielskich brojlerów” (Arrazola, 2018), budząc obawy dotyczące dobrostanu już na początku lat sześćdziesiątych, zwłaszcza że prowadzona selekcja kur mięsnych, ciągle wpływa na przyspieszenie tempa wzrostu i na wydajność brojlerów.
W opracowywanych strategiach żywienia koncentrowano się na alternatywnych metodach wpływających na tempo wzrostu ptaków, unikając występowania nagłych konsekwencji ograniczeń paszowych. Metoda alternatywnego żywienia dąży do zmniejszenie gwałtownego apetytu, umożliwiając ptakom większe jej spożycie i przedłużenia czasu karmienia. Codzienne, ilościowe ograniczenie karmy, jest standardową metodą żywienia stad reprodukcyjnych kur mięsnych (małe spożycie paszy/dzień), ale metody te obejmują również ograniczenia jakościowe tj. dawkowanie lub żywienie ad libitum. Ograniczenia jakościowe, polegają na dietetycznym rozcieńczaniu ilości kalorii w paszy, składnikami włóknistymi lub preparatami obniżającymi apetyt takimi jak propionian wapnia [Ca(C3H5O2)2] tj. sól wapniowa kwasu propionowego, będąca organicznym związkiem chemicznym, dodawanym jako konserwant do żywności. Składniki paszowe stosowane w alternatywnych paszach dla stad rodzicielskich kur mięsnych, są zwykle gorszej jakości odżywczej jak np., łuski ryżu, owsa lub soi – w zależności od kraju, dostępności i ceny.
Ograniczenie ilości pobranej paszy, przez ograniczenie do niej dostępu, wpływa na zmianę liczby dni karmienia/tydzień (Arrazola, 2018). Stosowane harmonogramy niecodziennego żywienia, przewidują więcej paszy/ptaka w dzień poprzedni – żywieniowy, niż następny – głodowy. Ilość dni „żywieniowych”/tydzień zależy od harmonogramu karmienia. Np. harmonogram „skip a day” (przeskakiwanie dnia), polega na żywieniu ptaków zawsze co drugi dzień, a w harmonogramie 4/3, ptaki otrzymują paszę prze 4 dni, a przez 3 – nie otrzymują, natomiast w harmonogramie 5/2, ptaki są żywione przez 5 kolejnych dni, a w dwu ostatnich pozostają głodne. Stosowany jest także harmonogram 6/1, w którym stado żywi się przez 6 dni w tygodniu, a ostatniego – nie ma dostępu do paszy. Harmonogram żywienia stada reprodukcyjnego mięsnych kur należy tak opracować, by całkowity brak dostępu ptaków do paszy, nie przekraczał 48 godzin. Aby utrzymać wyrównaną masę ciała wszystkich ptaków w stadzie reprodukcyjnym mięsnych kur, Kaczmarek i Rutkowski (2012) zalecają niecodzienne żywienie ptaków, mieszanką paszową i przemiennie ją stosować – z ziarnem zbóż. Kury i koguty w jednym dniu otrzymują podwójną ilość mieszanki pełnoporcjowej, a następnego dnia – tylko ziarno np., owsa, wysypanego na ściółkę, które muszą sobie wygrzebać, wzmacniając przy tym nogi.
Stosowanie codziennego żywienia, jest powszechnie stosowane w fermach Ameryki Północnej, ze względu na zauważalną poprawę jednorodności masy ciała.
Harmonogramy niecodziennego karmienia, są natomiast często stosowane, gdy przy takim ograniczonym żywieniu, osiąga się najwyższe przyrosty masy ciała ptaków, już w połowie okresu chowu. Można je także wprowadzać już po ukończeniu przez kogutki i kurki, pierwszego miesiąca życia, a zakończyć – zanim młode ptaki zostaną z wychowalni przeniesione do kurnika.
Metody żywienia stosowane w stadzie rodzicielskim kur mięsnych, mają na celu przede wszystkim osiągnięcie optymalnej i opłacalnej wydajności reprodukcyjnej ptaków hodowlanych. Wcześniejsze badania nad reagowaniem na stres hodowlanych kur mięsnych wykazały, że miały one w osoczu krwi, poziom hormonów stresu niższy, gdy ograniczono im żywienie oraz pojawiały się wówczas inne objawy, wskazujące na stresogenne działanie obniżenia poziomu dobrostanu, takie jak pogorszenie stanu okrywy piór, duża chęć pobierania paszy, behawioralne oznaki głodu i zmiany wskaźników krwi. Wyniki te wskazują, że ograniczenie pasz podczas odchowu ptaków hodowlanych, jest czynnikiem stresogennym, prawdopodobnie prowadzącym do zakłóceń występujących podczas nieśności. Chociaż wpływ stresu we wczesnym etapie życia, na późniejsze zdolności rozrodcze, nie został jeszcze dobrze zbadany, wyniki uzyskane w badaniach na kurach hodowlanych wskazują, że występujące w czasie ich odchowu stresy, mogą mieć wpływ, a nawet w niektórych przypadkach, mogą zahamować tempo nieśności. Dlatego też niekorzystne doznania, jakie wywołuje u hodowlanych kur mięsnych ograniczone żywienie, może również negatywnie wpływać na ich wydajność reprodukcyjną.
PODSUMOWANIE
Ograniczenie paszy w stadzie rodzicielskim mięsnych kur, czyli swoista „dieta cud”, jest powszechnie stosowaną praktyką w celu osiągnięcia zdrowych i nieotłuszczonych hodowlanych ptaków o optymalnej wydajności reprodukcyjnej, podczas cyklu produkcyjnego tj. produkcji jaj wylęgowych. Jednak stres związany z tą metodą żywienia ptaków, podczas rozwoju ich wewnętrznych narządów i osiągania dojrzałości płciowej, może ujemnie wpłynąć na wydajność reprodukcyjną hodowlanego stada kur mięsnych. Oczekuje się zatem, że wydajność hodowlanych kur mięsnych, poprawi się w wyniku doskonalenia metod ich żywienia, którymi hodowca może kontrolować tempo wzrostu, aż do uzyskania przez zdrowe ptaki, pożądanej masy ciała, oraz pozwoli na uniknięcie stresu głodowego, wywołanego znaczącym ograniczeniem podawanej paszy.
