Dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk

Przewiduje się, że do 2025 r. ilość ludzi na naszej planecie przekroczy 9 miliardów mieszkańców. Dlatego zadanie, przed jakim stoi produkcja drobiarska polega na tym, jak produkować w sposób bardziej zrównoważony tj. jak jednocześnie ją rozwijać zgodnie z coraz wyższymi wymaganiami dotyczącymi stanu zdrowotnego drobiu i jego oddziaływania na otaczające środowisko. W tym przypadku dodatki paszowe mogą stać się narzędziem wspomagającym zrównoważony rozwój produkcji jaj i mięsa drobiowego.

Nowe zwyczaje odżywiania się ludzi, nowe wymagania w stosunku do jakości wykorzystywanej żywności oraz fakt, że konsumenci coraz częściej kwestionują stosowane dotychczas metody jej produkcji, powoduje konieczność stałego opracowywania nowych metod produkcji i obowiązujących ją przepisów. Na przykład w 2017 r. petycję dotyczącą zakazu stosowania w Europie glifosatu podpisało 1,3 miliona ludzi, co wyraźnie wskazuje na rosnące wśród konsumentów coraz lepsze zrozumienie działań związanych z rozwojem bardziej pożądanych metod stosowanych w rolnictwie na całym świecie.
Glifosat jest chemicznym związkiem, który działa jako skuteczny herbicyd lub preparat chwastobójczy. Herbicydy są środkami ochrony roślin (pestycydami), wybiórczo lub nie wybiórczo zwalczającymi chwasty w uprawach. Ich stosowanie może stanowić uzupełnienie mechanicznych zabiegów pielęgnacyjnych. Z wyników badań przeprowadzonych w 2016 r. i ogłoszonych w czasopiśmie Environmental Sciences Europe wynika, że jest to najczęściej na świecie stosowany herbicyd. Glifosat można rozpylać wszędzie tam, gdzie występują niepożądane rośliny – od komercyjnych gospodarstw rolnych – po prywatne, przydomowe ogródki. Stały wzrost na świecie ludzkiej populacji powoduje również stale rosnący popyt na białko, co zgodnie z Zielonym Paktem jest najbardziej przekonującym zadaniem, by propagować stosowanie metod zrównoważonego rolnictwa, a w nim zrównoważonej produkcji drobiarskiej. Komisja Europejska dąży do zgromadzenia informacji od szerokiego grona zainteresowanych stron, począwszy od władz krajowych, regionalnych i lokalnych – po przedsiębiorstwa, związki zawodowe, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, instytucje naukowe i edukacyjne, organizacje konsumentów i wprowadzające innowacje, a także od poszczególnych obywateli, a w tym również od młodzieży. Europejski Zielony Ład określa, jak do 2050 r. uczynić z Europy pierwszy neutralny dla klimatu kontynent. Równolegle z politykami i obowiązującymi przepisami, dużą rolę odgrywają obywatele, społeczności i organizacje we wszystkich sektorach naszego społeczeństwa i gospodarki. W tym właśnie celu, w ramach Zielonego Ładu, Komisja Europejska zainicjuje Europejski Pakt na rzecz klimatu, aby dać poszczególnym obywatelom i wszystkim grupom społeczeństwa możliwość wypowiedzenia się i powierzyć im rolę w opracowywaniu nowych działań na rzecz klimatu, dzielenia się informacjami, w uruchamianiu oddolnych działań i przedstawianiu rozwiązań, które mogą być powielane przez inne podmioty.
Europejski Pakt na rzecz Klimatu ma opierać się na obecnych działaniach i wspierać je. Inicjowane i uruchamiane będą również nowe działania, którym pakt będzie patronował, oferując możliwość uczenia się, wymiany, współtworzenia i współpracy.

W ramach Europejskiego Paktu na rzecz klimatu Komisja Europejska będzie zachęcać do szerokiego zaangażowania społecznego, by osiągnąć neutralność klimatyczną poprzez:
• Dyskusje o zmianie klimatu. Pakt będzie miał na celu zwiększenie świadomości i zrozumienia zmiany klimatu w oparciu o wiarygodne dowody naukowe, inspirowanie ludzi i organizacji do angażowania się i do uczestniczenia w stylu życia zgodnego z zasadami zrównoważonego rozwoju, poprzez działania informacyjne i wydarzenia oraz wykorzystaniu rozmaitych nowych metod i narzędzi.
• Inicjowanie działań. Komisja będzie zachęcać obywateli i organizacje do podejmowania konkretnych działań przyjaznych dla klimatu, ograniczających emisję gazów cieplarnianych lub dostosowanie się do nieuniknionych skutków zmiany klimatu. Będzie ona promować publiczne zobowiązania dotyczące działań związanych ze zmianą klimatu i wspierać odpowiednie inicjatywy, by zwiększyć ich oddziaływanie i inspirować do dalszej aktywności w całej Europie i na świecie. Komisja w pierwszej kolejności skupi się na trzech obszarach, a mianowicie na:
• efektywności energetycznej budynków, np. stymulowaniu usług doradczych, ułatwianiu finansowania oraz pomaganiu władzom lokalnym;
• mobilności niskoemisyjnej, np. wspieraniu miast i miejscowości dzięki udostępnianiu wiedzy, podnoszeniu świadomości i oferowaniu ukierunkowanej pomocy finansowej na realizację planów zrównoważonej mobilności w miastach;
• inicjatywach dotyczących sadzenia drzew, odnawiania przyrody i zielonych obszarów miejskich.
• Współpracy. W ramach paktu pojawią się możliwości wymiany informacji, uczenia się i tworzenia sieci kontaktów – w internecie i poza nim. Pomoże to zjednoczyć ludzi i organizacji w celu dzielenia się pomysłami i doświadczeniami oraz wspólnie i bezpośrednio konsultować z obywatelami kwestie klimatu wykorzystując takie platformy jak dialogi i dyskusje, zgromadzenia obywatelskie i inne.
W maju 2019 r. omówiono istotę Zielonego Paktu i jego strategię „od pola do stołu”, przedstawiając ambitną politykę ekonomiczną i ekologiczną, której celem jest promowanie rozwoju produkcji „zdrowej” żywności i osiągnięcia pierwszego etapu zrównoważonego rozwoju rolnictwa oraz wyznaczonych 27 kierunków działania, których celem jest przekształcenie w nadchodzących latach, obecnego systemu produkcji żywności oraz całego łańcucha żywnościowego, począwszy od podstawowej, produkcji rolnej – do końcowego konsumenta. W przypadku produkcji drobiarskiej badania winny dotyczyć optymalizacji warunków środowiskowych, metod gospodarowania i aspektów społecznych. Dzięki wdrożeniu wyników badań winno nastąpić zmniejszenie śladu węglowego, doskonalenie cech jakościowych produktów drobiowych, ochrona zdrowia konsumentów, poprawa dobrostanu drobiu.
Ślad węglowy obejmuje emisje dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu i innych gazów szklarniowych (cieplarnianych) wyrażone w ekwiwalencie CO2.

Oferując zgodne z oczekiwaniami korzyści – dodatki paszowe stanowią rozwiązania, które winny towarzyszyć przyszłej produkcji jaj i mięsa drobiowego.
Niektóre obszary -produkcji drobiarskiej będą miały bezpośredni wpływ na stosowane metody, a w szczególności na:
• zmniejszenie o co najmniej 20% zużycia nawozów, w tym także pochodzących z produkcji zwierzęcej;
• zmniejszenie o 50% sprzedaży środków przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w produkcji drobiarskiej;
• przeznaczenie 25% użytków rolnych do wykorzystania w ekologicznym drobiarstwie;
• podniesienie poziomu dobrostanu drobiu nieśnego i mięsnego poprzez wprowadzenie przepisów obejmujących również transport i ubój drobiu;
• ograniczenie marnotrawienia żywności pochodzenia zwierzęcego.

Dodatki paszowe zapewniają zrównoważony rozwój?

Kraje europejskie nie są jedynymi, które uwzględniają w swej polityce jako zasadniczą kwestię wzrost ilościowy ludzkiej populacji przy równocześnie coraz bardziej ograniczonych zasobach żywnościowych, co również jest wyzwaniem o światowym zasięgu. Dlatego w świetle tych nowych rozwiązań gospodarczych i coraz bardziej naglących oczekiwań społecznych, dodatki oparte na czynnych ekstraktach roślinnych, będą jednym z najlepszych narzędzi do sprostania przyszłym wyzwaniom środowiskowym i społecznym, oczekiwanych przez konsumentów w wyniku zrównoważonego rozwoju produkcji drobiarskiej. Ze światowym podejściem do osiągnięcia wyższego poziomu dobrostanu w produkcji drobiu i znajomości różnie działających, aktywnych czynników, opracowano szereg rozwiązań dostosowanych do nowych wyzwań związanych ze zrównoważonym rozwojem i dobrostanem w wielkotowarowej, intensywnej produkcji jaj i mięsa drobiowego.

Zrównoważony i etyczny rozwój produkcji drobiarskiej

Rozważając warunki utrzymania drobiu nieśnego i mięsnego, jego transportu i metody uboju, uwzględnia się wszystkie ogniwa łańcucha produkcji, aby poprawić dobrostan drobiu. Wdrażane środki ewoluują i oprócz obowiązku wykorzystywania ich, pojawiają się kryteria behawioralne, których celem jest osiągnięcie dobrostanu w inny sposób niż poprzez zapewnienie tylko odpowiedniej przestrzeni (m2) do odchowu. Drób musi mieć warunki do naturalnych zachowań, by przeciwdziałając czynnikom stresogennym, zbliżyć się jak najbliżej do swych potencjalnych możliwości produkcyjnych. Zmniejszenie odziaływania czynników stresogennych obecnych w chowie drobiu lub zapewnienie ptakom środków uwolnienia się od ich wpływu, to właściwy sposób zapobiegania negatywnemu działaniu stresów. Dodając do paszy mieszaninę określonych, aktywnych składników roślinnych o właściwościach antystresowych, zaobserwowano ich doskonały wpływ na zachowanie się i produkcyjność drobiu.

Ograniczenie używania leków

Demedykacja czyli eliminacja lub ograniczenie stosowania leku lub zmniejszenie jego ilości w organizmie, jest problemem związanym z metodami zrównoważonego chowu drobiu. Walka z opornością na antybiotyki jest zagadnieniem bardzo zajmującym ludzi, ale szerzej rzecz biorąc, to ograniczenie stosowania leków w ogóle, jest kluczowym problemem społecznym. Dostępnych jest kilka metod działania, aby zapewnić zbieżność leczenia i osiągnięcie dobrego ogólnego stanu zdrowia drobiu:
• środki bezpieczeństwa biologicznego;
• ogólny stan zdrowia (plan szczepień itp.);
• wzmocnienie ochrony zdrowia ptaków.
Dodatki zawierające czynne składniki znane ze swoich
właściwości przeciwzapalnych, takich np. jak kukurmina, doskonale zapewniają stan zdrowotny drobiu, o czym świadczą wyniki doświadczenia przeprowadzonego na kurczętach Ross 308.
Kurkumina jest otrzymywana z rosnącego w Azji ostryżu długiego (Curcuma longa), rośliny z rodziny imbirowatych i znana jako „curry”, jest nie tylko stosowanym dodatkiem do tradycyjnych hinduskich potraw, ale od kilku lat przyciąga duże zainteresowanie naukowców, którzy stwierdzili, że ma ona zdolność hamowania namnażania się komórek nowotworowych i promuje apoptozę, czyli planową śmierć komórek w warunkach in vivo i in vitro. 
Wykazano także działanie biologicznie aktywnych składników kurkuminy, czyli kurkuminoidów jako substancji przeciwutleniających, przeciwzapalnych, przeciw wirusowych, antybakteryjnych i przeciw grzybiczych, przydatnych w leczeniu nowotworów, cukrzycy, reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby Alzheimera i innych.

Postępowanie z materiałami zanieczyszczającymi środowisko

Właściwe gospodarowanie zrzutami zanieczyszczeń do środowiska jest jednym z zasadniczych elementów zapewnienia zrównoważonego rozwoju produkcji drobiarskiej. Obecnie w Europie szacuje się, że 10.3% emisji tzw. gazów cieplarnianych (C02, metanu i podtlenku azotu) pochodzi z rolnictwa, z czego aż 70% z produkcji zwierzęcej. Zrzuty azotu i fosforu są także objęte nowymi przepisami. Produkcja zwierzęca będzie musiała uczestniczyć w zbiorowym wysiłku przy jednoczesnym osiąganiu przez producenta rolnego zadowalających wyników ekonomicznych. Jest to aktywne podejście do zrównoważonego rozwoju, dążące zarazem do uzyskania równowagi między redukcją odpadów a utrzymaniem dochodów rolniczych i zwiększeniem fermowej, jak i światowej produkcji. W zależności od kraju regulacja ilości odpadów i postępowanie z nimi opiera się na innym do nich podejściu:
• ograniczenie ilości drobiu utrzymywanego w fermie;
• zmniejszenie liczby ptaków;
• ograniczenie spożycia paszy/ptaka.

Niezależnie od dodania do sypkiej mieszanki wyciągów (ekstraktów) roślinnych, pobudzających apetyt ptaków i optymalizujących wydajność paszy polegającej na:
• zwiększeniu indywidualnej produkcji na sztukę drobiu;
• poprawie wskaźnika wydajności białka zawartego w dawce pokarmowej.

Współczesna produkcja drobiarska winna ewoluować w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju poprzez uwzględnienie nowych kryteriów, które nie zawsze są ekonomicznie uwarunkowane. Sukces tego wyzwania będzie wynikał nie tylko z zastosowania dodatków paszowych, ale również z działań, które będą właściwą odpowiedzią na nowe wyzwania, związane ze zrównoważonym rozwojem. Ostatnio wydaje się, że nasilenie badań nad dodatkami paszowymi wpływającymi na wydajność nieśną i mięsną drobiu nieco osłabło w wyniku pandemii Covid-19. Należy jednak sądzić, że do końca 2021 roku, zostanie zwalczone to globalne zakażenie i wszystko będzie wracało do normy wraz z hasłem „Od kurnika do stolika!”.