dr inż. Anna Majkowska, dr Lidia Markiewicz, dr inż. Monika Zielińska, mgr Iwona Kieda, dr inż. Tomasz Jeliński, dr n. wet. Marcin Nowicki

Kampylobakterioza jest najczęstszą przyczyną ostrego, bakteryjnego nieżytu żołądkowo-jelitowego u mieszkańców UE, powodując roczne straty wysokości 2,4 miliarda euro. Wzrost oporności bakterii na antybiotyki sprawia, że kluczowe staje się opracowanie innowacyjnych, bezantybiotykowych strategii zwalczania Campylobacter w sektorze produkcji i przetwórstwa drobiu w UE. Jak walczyć z tym problemem, jak zwiększyć zaufanie konsumentów drobiu? Nowej broni szukają naukowcy PAN w Olsztynie w ramach międzynarodowego projektu C-Sniper i Europejskiej Wspólnoty Wiedzy i Innowacji w dziedzinie Żywności (EIT Food).

Campylobacter jejuni. Photo by De Wood; digital colorization by Chris Pooley

ZAKAŻENIA LUDZI BAKTERIĄ CAMPYLOBACTER

Do zakażenia ludzi przede wszystkim może dojść poprzez spożycie niedogotowanego mięsa drobiowego lub wieprzowego. Do objawów zakażenia Campylobacter należą: biegunki (często z domieszką krwi), ból brzucha i gorączka. Osoby o obniżonej odporności narażone są na poważniejszy i dłuższy przebieg choroby. Gatunek Campylobacter jejuni, występujący najczęściej u drobiu, może doprowadzić do chorób autoimmunologicznych lub neurologicznych. W Polsce liczba potwierdzonych przypadków zakażeń Campylobacter u ludzi
w 2018 roku wyniosła 719, ale w Niemczech aż 67,6 tys., a w Wlk. Brytanii 62,2 tys. przypadków. W Polsce zakażenie tą bakterią diagnozuje się przede wszystkim u dzieci w wieku do 4 lat, co wynika najprawdopodobniej z poszerzonej diagnostyki u tej grupy, w przypadku osób dorosłych zatrucia są najczęściej bagatelizowane.

ZAKAŻENIA KURCZĄT

Do zakażenia stada dochodzi w zetknięciu się z chorymi zwierzętami lub ludźmi, z wodą lub odchodami zawierającymi bakterie. Campylobacter szybko się rozprzestrzenia, w ciągu kilku dni zajmuje 100% stada. W treści jelitowej, odchodach i na ściółce liczba bakterii osiąga 1 mld komórek na gram, w związku z tym ryzyko zakażenia tuszek podczas uboju na poszczególnych jego etapach jest bardzo duże. Najważniejszymi czynnikami powodującymi zanieczyszczenie partii mięsa przez Campylobacter spp. jest ubój częściowy (przerzedzanie populacji), ubój w miesiącach letnich (VI-VIII) oraz wiek ptaków (od 36 dni do >40 dni). U zwierząt proces kolonizacji jest bezobjawowy,
w przeciwieństwie do ludzi, u których w wyniku inwazji patogenu, wydzielane są tzw. mediatory procesów zapalnych. Brak objawów chorobowych u drobiu, mimo wysokiej kolonizacji, uniemożliwia eliminacje ze stad osobników zakażonych.

Campylobacter. Alissa Eckert – Medical Illustrator

PROJEKT EIT FOOD C-SNIPER

C-SNIPER jest międzynarodowym projektem, finansowanym ze środków Europejskiej Wspólnoty Wiedzy i Innowacji w obszarze żywności (EIT Food), której celem jest podnoszenie świadomości społeczeństwa europejskiego nt. zdrowego odżywiania, bezpieczeństwa żywności, innowacji związanych z jej produkcją oraz umiejętnego gospodarowania odpadami. W ramach projektu EIT Food C-SNIPER pięciu europejskich partnerów – Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN, AZTI Technalia, Uniwersytet Turyński, Phage Technology Center GmbH i ORA Società Agricola opracowuje bezantybiotykową strategię zwalczania bakterii Cambylobacter opartą na jej naturalnym wrogu – bakteriofagach. Są to wirusy bakteryjne skuteczne wobec określonego patogenu i jednocześnie nieszkodliwe dla roślin, zwierząt i ludzi oraz nie zmieniające właściwości odżywczych żywności. Obecnie istnieją już komercyjne produkty wykorzystujące fagi przeciwko Listeria monocytogenes, Escherichia coli oraz Salmonella i są stosowane w produkcji zwierzęcej, ale do tej pory nie jest dostępny żaden produkt tego typu dedykowany Campylobacter. Opracowywane rozwiązanie pozwoli ograniczyć stosowanie antybiotyków w produkcji drobiu oraz zmniejszyć ryzyko zakażenia kampylobakteriozą. W efekcie przyczyni się to do produkcji zdrowych, bezpiecznych i wysokiej jakości produktów drobiowych, a tym samym pozytywnie wpłynie na sektor drobiarski, jakość mięsa drobiowego, a także zdrowie publiczne i zaufanie konsumentów.

Bakteriofag. Jonathan Heras/Equinox Graphics, Ltd.

• Skarp C.P., Hanninen M.L., Rautelin H.I.: Campylobacteriosis: the role of poultry meat. Clin. Microbiol. Infect., 2016; 22: 103-109
• Szosland-Fałtyn A., Bartodziejska B., Laskarys J., Chmiela M.: Zakażenia Campylobacter – poważny problem higieniczno-epidemiologiczny dwudziestego pierwszego wieku. Postepy Hig Med Dośw., 2018; 72: 678-685
• Wernicki A., Nowaczek A., Urban-Chmiel R.: Bacteriophage therapy to combat bacterial infections in poultry. Virol. J., 2017; 14: 179