Niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

Dr inż. Alina Rachwał, Poznań

Leczenie niedoboru witaminy A polega na podawaniu ptakom paszy zawierającej dużo tej witaminy (tran) lub prowitamin oraz preparatów syntetycznych, przy równoczesnym leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego. Ponieważ na skutek obniżonej odporności dochodzi do zakażeń drobnoustrojami warunkowo chorobotwórczymi (Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa i inne), trzeba stosować antybiotyki. Aby nie dopuścić do niedoboru witaminy A należy ptaki żywić odpowiednią karmą, zawierającą witaminę A i prowitaminy oraz zapobiegać występowaniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego.

Źródłami witaminy A i jej prowitamin są: tran, zielonki, susz z lucerny, koniczyny i traw łąkowych, kapusta pastewna, marchew czerwona, kiszonki (rys. 1) oraz preparaty syntetyczne.

Rysunek 1. Zawartość witaminy A i karotenów w paszach (tysiące j.m. w 1 kg paszy):
a – kiełki pszenne, b – kiszonka z kukurydzy, c – kiszonka z traw, d – marchew czerwona, e- kapusta pastewna, f – zielonki zbóż, g – zielonka z młodej koniczyny, h – mączka z traw, i – mączka z koniczyny, j – mączka z lucerny, k – tran

Nadmiar witaminy A

Wskutek przedawkowania witaminy A może dojść do objawów chorobowych, w wyniku tlenowego uszkodzenia tkanek. Obserwuje się zahamowanie nieśności, wzrostu, zapalenie spojówek, obrzęk powiek, zmiany zapalne śluzówki jamy dziobowej, zaburzenia w produkcji tkanki kostnej – kości są krótsze i lżejsze, rogowacenie nasady dzioba. W krwi stwierdza się niski poziom fosfatazy alkalicznej. W organizmie zmniejsza się także ilość witaminy E. Jaja są małe, a wylęgowość słaba. Ujemne działanie nadmiernych ilości witaminy A w ustroju niwelują nienasycone kwasy tłuszczowe, które zwiększają także jej wydalanie z kałem. Prowadzić to jednak może do niedoborów tej witaminy. W soi i lucernie znajduje się enzym lipooksygenaza rozkładająca karoteny i ksantofile, a także witaminę A. Przez ogrzewanie soi oraz suszenie lucerny enzym ten jest niszczony.

Witamina D

Ptaki wykorzystują najlepiej witaminę D3 (cholekalciferol), która w organizmie zwierząt powstaje pod wpływem promieni pozafioletowych z 7-dehydrocholesterolu, znajdującego się w wydzielinie gruczołów łojowych skóry. Witamina D2, (kalciferol) wykorzystywana jest przez ptaki w przeciwieństwie do ssaków w nieznacznym stopniu. Metabolity witaminy D3 jak 1,25 – dwuhydroksycholekalciferol i 25-hydroksycholekalciferol, są kilka razy bardziej aktywne niż sama witamina D3. Witamina D3 współdziała we właściwym wykorzystaniu karmy i resorpcji składników mineralnych z jelit. Bierze udział w regulacji poziomu wapnia i fosforu oraz fosfatazy w krwi, aktywuje wiele enzymów. Szczególną rolę odgrywa w kształtowaniu się kości. Jej niedobór prowadzi do zaburzeń w budowie kośca, nawet przy odpowiedniej ilości składników mineralnych w paszy. Dochodzi do wystąpienia krzywicy. Niedobór witaminy D3 powoduje obniżenie nieśności, u kur nawet o dobrej kondycji dochodzi do nagłego jej zahamowania (rys. 2). U zarodków i piskląt wyklutych z jaj pochodzących od niosek otrzymujących zbyt małą ilość witaminy D3 występują także objawy krzywicy (rys. 3 i 4).
Stwierdzono nawet zaburzenia w upierzeniu (rys. 5). Źródła witaminy D3. Witamina ta występuje tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego (tran, mleko – zwłaszcza w okresie letnim). Źródłem jej są także preparaty syntetyczne (w różnej postaci). Nadmiar witaminy D3. Chociaż ptaki znoszą stosunkowo łatwiej niż ssaki duże dawki witaminy D3, to jednak mogą wystąpić objawy przedawkowania wyrażające się odkładaniem soli wapnia w nerkach, naczyniach krwionośnych i sercu.

Rysunek 2. Wpływ niedoboru D3 na nieśność kur:
a) kury żywione paszą z dodatkiem witaminy D3
b) kury żywione paszą bez witaminy D3

Rysunek 3. Objawy niedoboru witaminy D3 u zarodków w 13. dniu lęgu:
a) Zarodek zdrowy,
b) Ogólny obrzęk, wybroczyny w podskórzu,
c) Ogólny obrzęk, szeroko rozstawione kończyny, skrócona szyja,
d) Ogólny obrzęk sztywność i skrócenie kończyn,
e) Ogólny obrzęk, nogi zagięte, ułożone pod tułowiem.