ZNACZENIE WYRÓWNANIA STADA BROJLERÓW

Dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk

Stopień wyrównania stada jest podstawowym miernikiem produkcyjności podczas optymalizowania dla kur nieśnych i brojlerów składu paszy, stosowanej w odpowiednich programach ich żywienia, ponieważ wartość tej cechy, zmniejsza się w przypadku skarmiania pasz niskobiałkowych, a także z wiekiem ptaków. Jest interesujące dla producenta czy wyrównane stado drobiu, może być uważane za bardziej zdrowe? Ogólnie uważa się że, niewyrównanie stada wskazuje na jego gorszą wydajność lub na niższy poziom dobrostanu ptaków. Są to ważne problemy do wyjaśnienia, zwłaszcza gdy pisklęta są dostarczane przez zakład wylęgowy bez wcześniejszego powiadomienia fermy towarowej kur nieśnych lub brojlerów o pochodzeniu jaj wylęgowych (Karimi, 2021).

Pomiar wyrównania stada

Poprawa tempa wzrostu, produkcyjności i zmniejszenia otłuszczenia brojlerów, zależy od metod chowu mięsnych kur reprodukcyjnych. Ponieważ stale poprawia się wydajność brojlerów, osiągnięcie wyrównania cech w stadzie, jest dla hodowców kur mięsnych i producentów brojlerów, coraz trudniejszym zadaniem. Małe zróżnicowanie brojlerów w stadzie jest decydującym warunkiem jego wysokiej produkcyjności. Ujednolicone stado kur rodzicielskich zniesie również więcej jaj wylęgowych, w pierwszych 10 tygodniach produkcji (Gilewski i Wężyk, 2018).

Wyrównanie stada zależy od:
• jakości wyklutych piskląt i ich genotypu (pisklęta wolno opierzające mają wolniejsze tempo wzrostu i niższe masy ciała),
• zgodnego z wymogami kurcząt  – poziomu dobrostanu,
• jakości paszy,
• odpowiedniej obsady ptaków na 1 m2,
• dostatecznej liczby karmideł  i poideł,
• prawidłowo przyciętych dziobów,
• i innych czynników.

By docenić znaczenie znajomości stopnia wyrównania stada, należy go najpierw określić i zmierzyć. Zmienność masy ciała określa się zwykle dwoma sposobami.
W pierwszym przypadku posługuje się określeniem wielkości współczynnika zmienności, tj. wskaźnika rozproszenia masy ciała brojlerów w stadzie, a w drugim – wyrównanie stada pod względem masy ciała, określa procentowe podobieństwo ptaków pod względem tej cechy. Współczynnik zmienności jest względną miarą zmienności, z jaka mamy do czynienia podczas wzrostu odchowywanego stada wyrażoną w procentach. Odchylenie standardowe jest miarą wielkości rozproszenia indywidualnych wartości od średniej stada.Dlatego duża wartość współczynnika CV%, świadczy o dużej zmienności tej cechy w stadzie, podczas gdy niski CV% – wskazuje na mniejszą jej zmienność, czyli większe wyrównanie stada. Poziom wyrównania – odpowiada procentowi stada, które mieści się w określonym zakresie np. średniej jego masy ciała kurcząt brojlerów, która wynosi zwykle +10% (Karimi, 2021). W tabeli 1 określono w przybliżeniu wyrównanie stada w % przy określonej wartości CV%. (Cobb, 2008). Celem odchowu mięsnych kurcząt hodowlanych, jest przygotowanie ich jako kur do składania dużej liczby biologicznie pełnowartościowych jaj wylęgowych, zapewniających dobrą jakość piskląt, a później – kurcząt brojlerów. Dlatego podczas wychowu i reprodukcji, należy zapewnić stadom rodzicielskim kur mięsnych, dobre warunki środowiskowe, prawidłowe żywienie i właściwą profilaktykę weterynaryjną oraz biologiczne bezpieczeństwo (Mazanowski, 2011). Niewiele jest dotychczas dostępnych danych naukowych nt. kształtowania się wyrównania utrzymywanego drobiu, to jednak stado brojlerów w wieku 40-42 dni i o CV 10-12% pod względem masy ciała, uważa się zwykle za wystarczająco wyrównane. W wielu badaniach przeprowadzonych na świecie, zaobserwowano związek między wysokim CV%, a zwiększoną śmiertelnością kurcząt w pierwszym tygodniu życia, oraz ich śmiertelnością w całym okresie odchowu i brakowaniem w czasie selekcji w ubojni, a także niskimi wskaźnikami wykorzystania paszy (FCR) i przyrostu. Zastanawiające jest jednak zagadnienie, jakie są źródła zmienności cech i dlaczego ich wartość pogarsza się na ogół z wiekiem brojlerów (Karimi, 2021).

Źródła zmienności

Na brak wyrównania stada wpływa wiele różnych przyczyn, w tym jedno, które ma największe znaczenie, a jest nim złe zarządzanie fermą. Większy jednak wpływ mogą mieć także czynniki zewnętrzne jak np. system pracy w gospodarstwie hodowlanym. Niewyrównane stado reprodukcyjne produkuje jaja wylęgowe różnej wielkości, przy czym z większych jaj, wylęgają się większe pisklęta, a z mniejszych jaj – małe, przyczyniając się do powstawania zmienności stada pod względem masy ciała wylęganych piskląt. Innym źródłem zmienności mogą być zakłady wylęgowe, otrzymujące jaja z wielu ferm hodowlanych, różniące się zdolnościami produkcyjnymi, wiekiem stad i jakością jaj, które następnie zaopatrują w pisklęta fermy brojlerów  o zróżnicowanych warunkach utrzymania i wyposażeniu technicznym. Pisklęta pochodzące od młodych kur rodzicielskich są mniejsze. Można oczekiwać
w pierwszym tygodniu większych padnięć w porównaniu z pisklętami od stad rodzicielskich w wieku 30 tygodni i starszych. Można temu zapobiec, zapewniając troskliwszą opiekę nad pisklętami, a przede wszystkim podnieść o 1-2oC temperaturę podczas zasiedlania kurnika. Producent powinien być poinformowany o wieku stada rodzicielskiego oraz czy dostarczone stado piskląt pochodzi z różnych ferm. Niejednokrotnie jaja kierowane do wylęgu pochodzą z różnych ferm i są łączone. Jeżeli dotyczy to starszych kur w wieku 40-45 tygodni to nie powinno stanowić większego problemu. Natomiast kiedy łączy się wyląg z jaj pochodzących od młodego stada rodzicielskiego, to różnice u jednodniowych piskląt mogą być duże (Gussem i in., 2015). W niektórych fermach, o obsadzie ponad 50.000 brojlerów na jedną brojlernię (budynek), co jest obecnie często stosowane i dlatego potrzebne są metody rozwiązywania tych nieoczekiwanych problemów, które nie występują wspólnie w jednym stadzie, którego skład pochodzi zwykle z wielu reprodukcyjnych stad rodzicielskich, będących w różnym wieku. Brak wyrównania będzie powszechnie obserwowany i dlatego producent brojlerów winien wiedzieć jakimi sposobami zapobiec rozwojowi tej wady w stadzie.

Ocena zmienności

W odchowie brojlerów, dostępne są do wykorzystania pewne nie żywieniowe metody, w celu kontrolowania poziomu wyrównania stada np. stosując „precyzyjną kontrolę środowiska” lub tzw. „brakowanie bardzo małych piskląt”, w celu usunięcia ich z lęgu. Jednak praktycznie niemożliwe jest kontrolowanie lub poprawa wyrównania, bez przyjęcia określonych zasad żywieniowych. Samo wyrównanie stada jest decydującym czynnikiem przy optymalizowaniu składu paszy i metod żywienia brojlerów. Krótki przewód pokarmowy i szybkie tempo przyrostów masy ciała brojlerów, determinują bardzo duże wymagania współczesnych, kurcząt rzeźnych. Mają na nie duży wpływ wiek, płeć, genotyp, warunki utrzymania i planowany termin zakończenia odchowu. Bardzo ważne jest zachowanie w mieszankach paszowych stosunku energetyczno-białkowego (Kaczmarek i Rutkowski (2012). Niezgodności zmniejszają się, przy paszy nisko białkowej. Ptaki mogą nadmiernie konsumować energię, jeśli pasza jest uboga w niezbędne składniki odżywcze, takie jak aminokwasy, przy zmienności niektórych cech, które wpływają w małym stopniu na obniżenie masy ciała w porównaniu z innymi parametrami, wskazującymi na znaczne obniżenie przyrostów. Niedobór białka lub energii musi zostać wcześnie eliminowany lub skorygowany, gdyż w przeciwnym razie, stado będzie nadal mało wyrównane, która to właściwość będzie się pogarszała z wiekiem kurcząt.
Ustalona receptura paszy zakłada, że każdy ptak winien w odchowie osiągnąć swe możliwości produkcyjne. W rzeczywistości strawność, jak i późniejsza, indywidualna dostępność podstawowych składników odżywczych, mogą się podczas odchowu różnić w obrębie stada. Produkcyjność kurcząt zależy od genotypu kurcząt i całego stada, dlatego najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie przeciętnego wskaźnika spożycia paszy, oszacowanego na podstawie współczynników strawności wszystkich, poszczególnych, dobrej jakości składników paszowych, przy maksymalnej eliminacji substancji antyżywieniowych.
W niedawno przeprowadzonym badaniu nad sprawnym działaniem jelit (Karimi, 2021), zastosowano paszę z udziałem śruty sojowej (AlphaSoy Gold – ASG), by poprawić wyrównanie masy ciała w stadzie kurcząt brojlerów. Pomimo zaplanowanego pochodzenia pojedynczych piskląt w stadzie, po jednym rodzicu (kogucie), zakład wylęgowy nie wywiązał się z przyjętego zadania i dostarczył pisklęta gorszej jakości i bardzo niewyrównane. W 7 dniu wszystkie grupy wykazały słabe wyrównanie, natomiast niespodziewana wysoka temperatura i wilgotne warunki pogodowe, trwające do 21 dnia życia kurcząt, nie pomogły również w tej sytuacji. Okazało się jednak, że z upływem wieku, pasza AlphaSoy Gold (ASG), znacznie poprawiła wyrównanie w stadzie masy ciała kurcząt brojlerów (Tabela 2), wpływając pozytywnie na wyrównanie stada pod tym względem.

Czysty dochód

Fizyczny stan piskląt oraz warunki pogodowe, miały negatywny wpływ na wszystkie wyniki ich odchowu, ale okazało się, że dla pasz z udziałem śruty sojowej (ASG), końcowa dzienna masa ciała wzrosła o 37 gramów, a współczynnik ogólnego wykorzystanie paszy, zmniejszył się o 2 punkty (Karimi, 2021). Uwzględniając w rozważaniach cenę paszy dla brojlerów i zwiększenie wartości cenowej przyrostu ich żywej masy w tym czasie
(1,20 €/kg), poprawa ta spowodowała wzrost zysku netto o 36.000 € na 1 cykl odchowu 1 miliona brojlerów, uwzględniając w tym cenę ASG w prestarterze i starterze, podawanym brojlerom, od wyklucia do 21 dnia życia. Z podsumowania badań, dokonanego przez Karimi (2021) wynika, że udział w paszy, wysoce przyswajalnego produktu, jakim jest ASG, o wspólnych składnikach funkcjonalnych, zwiększył strawność kluczowych aminokwasów – nawet o 2%.
Poziomy substancji antyżywieniowych zostały obniżone, a szybkość trawienia białka zawartego w śrucie sojowej, uległa znacznej poprawie, dzięki zmniejszeniu udziału mniej strawnego białka, a zwiększeniu zawartości białka szybko strawnego. Dodanie śruty sojowej (ASG), optymalizuje spożycie paszy przez młode ptaki, a tym samym znacznie poprawia wyrównanie stada brojlerów pod względem żywej masy i wykorzystania paszy (FCR).
Wg Michalczuk (2020), współczesne kury mięsne wywodzą się z dwóch ras: Dominant White Cornisch (DWC) i White Rock (WR), rozprowadzane najczęściej w Polsce przez dwie zagraniczne firmy tj. Ross 308 i Hubbard Flex, cieszące się dużym wyrównaniem cech produkcyjnych. W intensywnym chowie utrzymuje się brojlery do 35-42 dnia życia, w obsadzie 33-39 kg/m2. Najmłodsze kurczęta brojlery, jako tzw. grillowe, które przeznacza się do uboju, już w wieku 28 dni życia, charakteryzują się dużym wyrównaniem pod względem wszystkich cech produkcyjnych.