Dr inż. Alina Rachwał

Tradycyjnie utrzymywanie kur nieśnych obejmuje dwa okresy: wychowu i nieśności. Pierwszy okres trwa zwykłe 18 tygodni i ocenia się go na podstawie ilości odchowanych zdrowych kurek. W drugim okresie nieśności, bierze się pod uwagę liczbę jaj zniesionych przez kury oraz wykorzystanie paszy. Ważnym czynnikiem decydującym o jakości odchowanych kurek jest ich masa ciała i wyrównanie, od tego bowiem zależy wiek, w którym osiągają one dojrzałość płciową i wielkość produkcji w szczycie nieśności. W wyniku licznych badań stwierdzono, że masę ciała kurek kształtuje się stosując odpowiedni management w okresie wychowu. Nie jest natomiast tak ostatecznie wyjaśniona zależność między masą jednodniowych piskląt a masą odchowanych kurek nieśnych.

CZY Z CIĘŻKICH PISKLĄT WYCHOWUJĄ SIĘ ZAWSZE CIĘŻKIE KURKI?

W Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania, do których spośród dużej grupy jednodniowych piskląt losowo wybrano 400 kurek, zważono je, założono znaczki skrzydłowe i na okres wychowu umieszczono w większej grupie liczącej 1200 ptaków. Stosowano typowe programy żywienia i oświetlenia kurnika. Do 18. tygodnia życia oznakowane ptaki ważono 25 razy. Po zakończeniu okresu wychowu kurki rozdzielono przy pomocy komputera w zależności od masy ciała jednodniówek na trzy grupy wagowe: A – ciężkie, B – średnie, C – lekkie i następnie w
16., 12. oraz 18. tygodniu w ramach każdej grupy ponownie uszeregowano je również przy pomocy komputera na: A – ciężkie, B – średnie, C – lekkie (tab.1). Stwierdzono, że w grupie A – ciężkich jednodniówek w 18. tygodniu życia było w przybliżeniu tyle samo ptaków w podgrupach „ciężkich” i „średnich” i około 10 % mniej – w podgrupie „lekkich”. Do 12. tygodnia w grupie tej znajdowało się najwięcej kurek w podgrupie „ciężkich”. W grupie: B – średnich jednodniówek do 18. tygodnia życia pozostawała we wszystkich podgrupach taka ilość kurek jaka ustaliła się w 6. tygodniu życia. Podgrupy „ciężkich” i „średnich” ptaków prawie nie różniły się pod względem liczebności, natomiast najmniej odnotowano ich w podgrupie „lekkich”. W grupie C – lekkich jednodniówek w 18. tygodniu było o około 10% więcej ptaków w podgrupach „ciężkiej” i „średniej” niż w podgrupie „lekkich”.
Ogólnie zauważono, że w okresie wychowu ptaki wykazywały tendencje do przemieszczania się w podgrupach. W związku z tym wysunięto przypuszczenie, że prawdopodobnie nie ma związku, między masą ciała kurek jednodniowych a kurek w 18. tygodniu życia. W tabeli 2. przedstawiono porównanie oczekiwanej i faktycznej liczby ptaków w poszczególnych grupach wagowych. Wskazano na brak wyraźnych dowodów, że z ciężkich piskląt wychowują się ciężkie kurki. Nie oznacza to jednak definitywnie, że masa ciała jednodniówek jest nieistotna, uważa się natomiast, że poprzez odpowiednie postępowanie, z pisklętami można odchowywać dobrej jakości kurki. Trzeba pamiętać, aby po wprowadzeniu kurcząt do kurnika w ciągu 24 godzin od wylęgu zważono je, zaszeregowano do określonej grupy wagowej, by prawidłowo dostosować management. Podstawowym kryterium dobrego managementu w okresie wychowu jest ilość i jakość skarmianej paszy, oraz właściwy wzrost kurek. Postępowanie, z ptakami w tym okresie ma istotny wpływ na cechy użytkowe w okresie produkcji jaj, m.in. wytrzymałość kości.

Tabela 1. Rozdział ptaków w grupach wagowych w 6, 12. i 18. tygodniu życia — doświadczenie 1.

PRAWIDŁOWY PLAN WYCHOWU KUREK GWARANCJĄ WYSOKIEJ WYDAJNOŚCI NIOSEK

Prawidłowy plan wychowu kurek jest niezwykle ważny dla uzyskania dobrych wyników nieśności. W pierwszym rzędzie powinno się ustalić, czy chce się wychów prowadzić po najniższych kosztach, czy też w celu osiągnięcia optymalnej wydajności w produkcji jaj. Wychów według programu o najniższych kosztach jest tańszy, ale prowadzony pod kątem przewidywanej optymalnej wydajności przynosi więcej zysku. Drugi etap planowania okresu wychowu polega na opracowaniu harmonogramu managementu obejmującego wszystkie czynności od czyszczenia i dezynfekcji budynków przed wstawieniem piskląt do żywienia i pojenia, programu świetlnego, szczepienia, kontroli wychowu oraz przenoszenia kurek w wieku 18 tygodni do kurnika. Następnym etapem jest sprawdzenie w praktyce, czy założony program zdaje egzamin. Dobrymi wskaźnikami poprawności programu są: masa ciała, długość podudzia i skoku oraz wyrównanie stada. Masę ciała należy kontrolować od 4. tygodnia począwszy, co 2 tygodnie aż do 18 tygodni, ważąc za każdym razem próbę 100 ptaków. Pomiar długości podudzia i skoku jest dobrym sprawdzianem rozwoju całego szkieletu, a co za tym idzie, miarą potencjalnej wielkości jaj i wytrzymałości skorup. Znając masę ciała i rozwój szkieletu można wnioskować o ogólnej kondycji kurki i jej predyspozycji do nieśności. W odróżnieniu od masy ciała wzrost szkieletu przebiega krzywoliniowo, przy czym 70 % ostatecznej długości podudzia ptak osiąga w wieku 6 tygodni a 95 – 98% w 12. tygodniu życia. Wczesny okres wzrostu jest więc bardzo, krytyczny. Wyrównane pod względem masy ciała i długości podudzia kury wchodzą w nieśność i osiągają szczyt produkcji prawie równocześnie, co ułatwia żywienie i pielęgnację stada. Należy zatem dążyć, aby w wieku 16 tygodni wyrównanie pod względem masy ciała przekroczyło 80-10%, a wyrównanie pod względem długości podudzia 90% +-5 %. Dobry plan wychowu powinien również uwzględniać zdrowotność stada. Łączna śmiertelność w dobrze prowadzonym stadzie nie może przekraczać 4% do wieku 18. tygodni. Stąd konieczne jest precyzyjne zaplanowanie szczepień wysokiej jakości szczepionkami. Ważnym aspektem planu kontroli zdrowotności stada jest pobieranie próbek krwi dla oceny poziomu przeciwciał i efektywności szczepienia.
Stan zdrowia stada wiąże się ściśle z jego żywieniem. Aktualnie utrzymywane kurki dojrzewają w wieku 18. tygodni i nie mogą być żywione tak jak kurki chowane dawniej, dojrzewające w wieku 22 tygodni. Diety dla kurek i kur muszą być ściśle zsynchronizowane, gdyż zmiany rzędu 90 – 110 kcal/kg mogą spowodować spadek apetytu i przerwanie nieśności. U ptaków nieotrzymujących odpowiedniej ilości składników odżywczych obserwuje się opóźnioną dojrzałość, niski szczyt nieśności, małe i o słabej skorupie jaja. W planowaniu wychowu kurek niezbędne jest też uwzględnienie wody, której jakość powinna odpowiadać jakości wody pitnej dla ludzi.

Tabela 2. Porównanie faktycznej i oczekiwanej liczby 18 – tygodniowych ptaków w różnych grupach wiekowych w oparciu o masę ciała jednodniówek – doświadczenie 1.

SELEKCJA NA WCZESNĄ DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWĄ KUR

Wiek, w którym nioski o białej i brązowej skorupie rozpoczynają produkcję jaj jest cechą wysoko odziedziczalną (Tab. 3). W wyniku prowadzonych prac hodowlanych wiek kurek w momencie zniesienia pierwszego jaja skracał się co roku średnio o 1 dzień. Kury z populacji selekcjonowanych przez 7 pokoleń w kierunku zwiększenia liczby wyprodukowanych jaj rozpoczynały nieśność o 2 tygodnie wcześniej w porównaniu z ptakami selekcjonowanymi na intensywność nieśności. Uznano, że istnieje granica w przyspieszaniu terminu rozpoczynania produkcji jaj wynikająca z konieczności uzyskania przez kurki takiego stopnia rozwoju organizmu, który umożliwia prawidłowe formowanie i znoszenie jaj w długim cyklu produkcyjnym. Ważne jest również, aby wszystkie kurki w stadzie wchodziły w nieśność w mniej więcej tym samym czasie.

Tabela 3. Współczynniki odziedziczalności wybranych cech użytkowych kur nieśnych

SPOSÓB ŻYWIENIA A WIEK I SKŁAD CIAŁA KUREK W OKRESIE WYCHOWU

Przez wiele lat uważano, że kurki przeznaczone na nioski powinny rosnąć powoli, gdyż zapewnia to wysoką produkcję dużych jaj, przy niewielkiej śmiertelności w okresie nieśności. Pod koniec lat siedem-dziesiątych wykazano, że niezależnie od składu diety, kurki rozpoczynają nieśność po osiągnięciu określonej masy ciała i po spożyciu odpowiedniej ilości energii.
Zawartość tłuszczu w tuszkach 12-tygodniowych kurek żywionych trzema odmiennymi dietami różniła się o 19%, natomiast w tuszkach 20-tygodniowych tylko o 6 %. To podobieństwo w składzie tuszek w momencie osiągania dojrzałości płciowej jest dobrze udokumentowane w literaturze. Odwrotną zależność obserwuje się w przypadku wątroby. U kurek 12-tygodniowych poziom tłuszczu w wątrobie różnił się na trzech dietach tylko o 10%, podczas gdy u 20-tygodniowych o 45%. Zawartość tłuszczu w wątrobie wzrasta gwałtownie w chwili osiągania przez kurki dojrzałości płciowej. Stąd też wątroby kurek wcześniej dojrzewających zawierają więcej tłuszczu. Według dostępnych danych można stwierdzić, że niezależnie, od sposobu żywienia i wieku, kurki w momencie rozpoczynania, nieśności mają podobny skład ciała. Kurki wychowywane według typowego programu żywienia (malejący poziom białka) mają, więcej tłuszczu brzusznego w wieku 18. tygodni niż ptaki żywione zgodnie z programem odwróconym (rosnący poziom białka). Ilość tłuszczu brzusznego u kurek otrzymujących typową, dietę była w 18. tygodniu życia podobna do zawartości tłuszczu u ptaków w chwili zniesienia pierwszego jaja. Oznacza to, że w tym wieku były one bliskie dojrzałości płciowej. Poziom tłuszczu w wątrobie wzrósł istotnie od 18. tygodnia życia do zniesienia pierwszego jaja również u ptaków żywionych typowo. Sugeruje to, że wątroba jest jednym z najpóźniej „dojrzewających” organów przed rozpoczęciem produkcji.

PODSUMOWANIE

Wychów to okres życia ptaków od wieku do rozpoczęcia nieśności. Jego długość zależy od linii kur i kierunku użytkowania. Im linia lżejsza, tym okres wychowu jest krótszy. Celem wychowu jest przygotowanie ptaków do produkcji. Właściwy okres przygotowania do nieśności to ostatnie 3-4 tygodnie wychowu. Podstawowym warunkiem dobrego przygotowania ptaków jest uzyskanie w momencie rozpoczęcia nieśności ściśle określonej, dla danej linii masy ciała, dlatego należy przestrzegać zaleceń znajdujących się w instrukcji prowadzenia stada. Na kondycję ptaków w chwili zakończenia wychowu mają wpływ przede wszystkim takie czynniki, jak: dokładnie realizowany program profilaktyczny i prawidłowo wykonane zabiegi pielęgnacyjne, wyposażenie pomieszczeń w odpowiedni sprzęt i właściwe warunki środowiskowe w budynku oraz odpowiednie żywienie tzn. zapewnienie ptakom takiej ilości i jakości składników pokarmowych, jakich rzeczywiście potrzebują. Przekarmianie rosnących ptaków stanowi taki sam błąd jak niedożywienie ilościowe bądź jakościowe.

Ciąg dalszy w numerze 03.