Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
Dr inż. Ryszard Gilewski

Skazany jako senior zarządzeniem Premiera na autokwarantannę i zdalne kontakty ze znajomymi, rozmawiałem telefonicznie kilka dni temu z panem Tomaszem Witkowskim, Prezesem Zarządu Kancelarii Brokerskiej WTB w Lesznie, na temat aktualnej sytuacji w ubezpieczeniach rolniczych, a szczególnie w branży drobiarskiej. W rozmowie wyszło, że problemy wywołane nawrotem salmonellozy i grypy ptaków oraz szerzącej się w kraju wśród ludzi pandemii koronawirusa, spowodowały że do producentów drobiu powoli dociera zrozumienie, że ich fermy nie są wolne od tych zagrożeń. Producenci coraz częściej dopytują się o realną ochronę, której obecnie zakłady ubezpieczeń nie chcą, lub nie potrafią udzielić.

Fot. pixabay.com

W trakcie rozmowy wyłoniła się kwestia dodatkowego zarobku poprzez zagospodarowanie paszowe, lecznicze lub nawozowe skorup jaj kurzych, które w dużych ilościach są utylizowane jako produkt nieużytkowy lub wyrzucane na śmietnik wraz z innymi odpadami żywnościowymi. Wg Trziszki (2000) fenomenem budowy jaja jest jego warstwowa budowa, zapobiegająca wnikaniu mikroorganizmów do jego wnętrza, a równocześnie umożliwiająca dyfuzję materii i energii między środowiskiem wewnętrznym a zewnętrznym.  Skorupa otacza jajo od zewnątrz, nadając mu charakterystyczny kształt, zawierając 17.000 porów (150/cm2) o średnicy 10-60 μm. Grubość skorupy waha się 0.3-0.4 mm, a jej skład chemiczny zawiera 1,6% H2O, 3,3% białka, ślady tłuszczu oraz 95,1% popiołu. Część organiczną skorupy stanowi matryca, delikatna i ciasno spleciona sieć, w którą wbudowane są związki wapnia (CaCO3), magnezu i fosforu (Niewiarowicz, 1991).
Skorupa wraz z podskorupowymi błonami stanowi 12% jaja i pokryta jest z zewnątrz kutikulą tj. cienką warstewką mucynową oraz składa się z 2 warstw: zewnętrznej – gąbczastej lub wapiennej i wewnętrznej – brodawkowej (mamiliarnej). Do warstwy brodawkowej przylega od wewnątrz błona podskorupowa, a warstwa gąbczasta zbudowana jest głównie z mineralnych substancji. W technologicznym procesie wybijania i przetwarzania jaj powstaje około 15% ubocznych produktów, na które składają się głównie skorupy wraz z błonami podskorupowymi i przylegającą do nich pozostałością białka. Są one wykorzystywane jako preparaty paramedyczne i kosmetyczne o wysokiej jakości (Kopeć, 2000). Jednym ze sposobów wykorzystania skorup jaj jest produkcja mączek paszowych o wysokim udziale związków mineralnych i białka. W produkcji takich mączek można także wykorzystać jaja wybrakowane po uprzedniej termicznej obróbce w sterylizatorach lub suszarniach. Innym sposobem zagospodarowania skorup jest odwirowanie z nich resztek białka traktowanego jako białko techniczne, a skorupy przeznaczyć na nawóz.  Dużą ilość skorup jaj dostarczają również zakłady wylęgowe jako produkt uboczny po wylęgu piskląt różnych gatunków drobiu.
Poza tym skorupami są także jaja nienadające się do sztucznych lęgów lub jaja o stłuczonej skorupie, które można zaklasyfikować pod kodem 02 02 03 jako surowce i produkty nienadające się do spożycia i przetwórstwa.
Pozostając ze sobą w zdalnym, telefonicznym kontakcie doszliśmy jednak do przekonania, że nie wiadomo nam by którakolwiek z krajowych wyższych uczelni czy naukowych instytutów zajmowała się badawczo technikami zagospodarowania skorup jaj. Jedynie wśród konsumentów jest duże zainteresowanie ich wykorzystaniem w domowy sposób. Natomiast w Niemczech i na Węgrzech naukowcy po 15 latach prowadzenia badań nad wpływem skorupy jaj na organizm człowieka, zaproponowali 10 sposobów ich wykorzystania. Doszli oni do wniosku, że jedzenie skorup przez dorosłych oraz dzieci, przeciwdziała łamliwości paznokci, włosów, krwawieniom dziąseł, zaparciom, nadpobudliwości, bezsenności, katarom i astmie.
Co więcej – skorupy oczyszczają organizm z promieniotwórczych pierwiastków

Kilka informacji o skorupie jaja:

• w skorupce znajduje się nie tylko węglan wapnia, ale również wszystkich (aż 27!) niezbędnych dla organizmu człowieka makro- i mikroelementów: miedź, fluor, żelazo, mangan, molibden, siarka, krzem, cynk i innych;
• jak już wspomniano – skorupa stanowi 9-12% całkowitej masy jaja, zawiera pory umożliwiające dostęp tlenu, a odprowadzające CO2 oraz wilgoć;
• kolor skorupy jaja jest uzależniony od rasy (genotypu) kury, która go zniosła.

11 sposobów „domowego” wykorzystania skorup jaj:

1. leczenie podrażnień skóry – skorupę zanurzamy na kilka dni w małym pojemniku z octem jabłkowym, a uzyskaną mieszaninę stosujemy na drobne podrażnienia skóry;
2. czyszczenie garnków i patelni z żeliwa lub stali – skorupy w połączeniu z niewielką ilością wody i płynu do naczyń są nietrującą substancją czyszczącą;
3. nawóz – skorupy jaj są bogate w wapń i inne minerały, które wspomagają rozwój roślin; należy zgnieść skorupy jaj na drobne kawałki i wsypać do każdego otworu przed sadzeniem w nim rośliny, a następnie co 2 tygodnie wokół rośliny rozsypać potłuczone skorupy;
4. bariera ochronna przed inwazją ślimaków – drobno potłuczone skorupy, rozsypane w przydomowych ogródkach mogą ograniczyć populacje ślimaków niszczących uprawy;
5. sadzonki – skorupy wykorzystać jako małe doniczki, z których wodę odprowadzamy małym otworem zrobionym w dnie; po napełnieniu skorupy ziemią sadzimy w niej nasionko; kiedy sadzonki są wystarczająco duże i wymagają przesadzenia, łamiemy skorupki i umieszczamy rośliny w doniczkach lub w ziemi;
6. lepszy smak kawy – należy kilka rozgniecionych skorup jaj dodać podczas parzenia mielonej kawy i po jej zaparzeniu usunąć skorupy, dzięki czemu napój staje się mniej gorzki;
7. naturalny dodatek – skorupy jaj ogrzewamy w najwyższej temperaturze piekarnika przez ok. 8-10 minut, a po ostygnięciu, mielimy je na drobny proszek, dodając 1 łyżeczkę/dzień do ulubionego koktajlu;
8. wybielanie firanek – doskonałą biel firanek zapewnia wrzucenie do prania lnianego woreczka ze skorupami jaj, odzyskując dzięki temu pierwotną biel firanek, a materiał nie straci swoich właściwości ani trwałości;
9. lekarstwo dla psów – jeśli pies ma biegunkę, warto dodać 1 łyżeczkę proszku ze skorup do jego pokarmu by biegunka minęła; proszek ze skorup jaj łagodzi sensacje żołądkowe;
10. zabawki – skorupy jaj, podrobione na mniejsze i większe kawałki, spodobają się dzieciom, gdy po umyciu, ugotowaniu lub wyparzeniu, pomalujemy je na różne kolory, tworząc wspaniałe mozaiki;
11. pokarm dla ptaków – wyparzone i zmielone skorupki można wysypywać do karmnika.

Medycyna naturalna na niektóre schorzenia zaleca stosowanie „skorupoterapii”, gdyż skorupa jajka jest doskonałym źródłem bardzo dobrze przyswajalnego wapnia, a także miedzi, żelaza, fluoru, manganu, cynku, krzemu.  Jaja są najbardziej wartościowym produktem spożywczym spośród dostępnych środków żywnościowych. Jajka – to prawdziwa kopalnia witamin (A, z grupy B, D, E, H) i minerałów (fosfor, siarka, magnez, potas, sód, mangan, cynk, miedź, krzem, chlor, jod, fluor, żelazo). Dostarczają niemal wszystkich składników pokarmowych niezbędnych do życia, z wyjątkiem witaminy C. Choć powszechnie mówi się o jajach jako o źródle cholesterolu, z ich ilością nie powinny przesadzać jedynie osoby z miażdżycą lub po zawale serca.

Wykorzystanie skorup jaj w terapii chrząstki stawowej

Skorupa jaja kurzego powstaje w organizmie kury w procesie biomineralizacji. Jej zadaniem jest ochrona rozwijającego się zarodka przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, umożliwienie mu prawidłowej wymiany gazowej i dostarczenie niezbędnych do rozwoju związków mineralnych, głównie soli wapnia.
Wapń jest niezbędny do funkcjonowania ludzkiego organizmu. Niedobór tego składnika może skutkować osłabieniem zębów i kości, a co za tym idzie – pojawienie się osteoporozy. W codziennej diecie nie może więc zabraknąć produktów bogatych w wapń – nabiału, ryb, migdałów. To jednak może okazać się za mało i dlatego doskonałym źródłem wapnia są skorupki jaj. Sproszkowany wapń zwiększa gęstość kości, stymuluje odbudowę chrząstki stawowej oraz łagodzi bóle reumatyczne. Wspomaga także odchudzanie, ponieważ ogranicza wchłaniania tłuszczu.
Wewnątrz każdej skorupki znajduje się biała, wyściełająca ją błona zawierająca cenne substancje zalecane osobom, którym dokucza choroba zwyrodnieniowa stawów.
Amerykańscy badacze potwierdzili, że skorupkoterapia bardzo korzystnie wpływa na stawy. Efekt działania zbadano na grupie pacjentów z chorymi stawami. Przez 30 dni każdy uczestnik otrzymywał niewielką dzienną dawkę (500 mg) błonki ze skorupy jaja składającej się przede wszystkim białka i w 25% z kolagenu, kwasu hialuronowego, glukozaminy oraz siarczanu chondroityny. Po 7 dniach 27% pacjentów zauważyło większą giętkość stawów, a po 30 – liczba ta wzrosła do 43%, a odczuwalny dyskomfort w stawach zmniejszył się o 72%. W badaniach nie zostały wykazane żadne efekty uboczne – nie zauważono bólów żołądka, krwawień czy problemów z wątrobą. Błona skorupy jaja jest produktem całkowicie naturalnym.

Stront w leczeniu osteoporozy

Stront (Sr) należy do pierwiastków śladowych i jest minerałem, który tak w pożywieniu, jak i w ludzkim ustroju występuje w bardzo niewielkich ilościach. Stwierdzono, iż skorupy jaja kurzego zawierają nie tylko sole wapnia, ale również niewielkie ilości pierwiastków, takich jak selen, cynk, miedź i stront i ten ostatni jest stosowany od wielu lat w terapii osteoporozy. Ma on podwójne działanie: hamujące w stosunku do komórek kościogubnych i pobudzające czynności komórek kościotwórczych. Sugeruje się, że wapń pochodzący ze skorup jaj kurzych może być skuteczniejszy w zapobieganiu spadkowi gęstości mineralnej kości niż tradycyjne dodatki.  Zażywanie proszku ze skorup jaj kurzych wpływa na wchłanianie tłuszczu, np. obecnego w czekoladzie. Z kolei białka wchodzące w skład skorupy jaja kurzego działają przeciwbakteryjnie i odkryto, że hamują wzrost bakterii Gram-dodatnich i uszkadzają bakterie Gram-ujemne.

Przygotowanie proszku ze skorupy jaja

Eksperci ostrzegają jednak, że trzeba mieć pewność co do czystości środowiska, w którym przebywała kura nioska i paszy, którą była karmiona, a następnie jajo dokładnie umyć ciepłą wodą z detergentem i skorupkę zalać wrzątkiem i chwilę odczekać. Po odcedzeniu rozłożyć na blasze do pieczenia i zostawić na noc do wyschnięcia. Rano wstawić do piekarnika nagrzanego do 100 stopni na 10 minut. Skorupy zmielić w młynku do kawy lub utrzeć w moździerzu, a uzyskany proszek przechowywać w słoiku. Łyżeczka zawiera od 800 do 1000 mg. wapnia. Proszek można dodawać do koktajli, zup, sosów sałatkowych, omletów, a nawet do porannej kawy. Wapń zneutralizuje kwasowy odczyn naparu, dzięki temu będzie on łagodniejszy w smaku i bardziej przyjazny dla żołądka. Można go także dosypywać do różnych potraw.

Eliksir wapniowy

Skorupy jaj wzmacniają także układ odpornościowy oraz oczyszczają krew. Należy umyć i sparzyć 6 skorup i po rozgnieceniu zalać je 3 litrami przegotowanej wody i odstawić na 7 dni do lodówki dodając do niego sok z cytryny lub miód. Infekcje znikną, przy piciu 1 szklanki takiego napoju/dzień. Kurację należy powtórzyć co kilka miesięcy.  Przy bólu stawów, również są pomocne skorupy jaj. Zawarte w nich takie cenne substancje jak glukozamina, kwas hialuronowy, kolagen oraz chondroityna poprawią stan stawów i przyniosą ulgę. Wyszorowaną i wyparzoną skorupkę należy pokruszyć i wsypać do słoika, a następnie zalać octem jabłkowym, zakręcić i odstawić w ciemne miejsce na ok. 2 dni. Po tym okresie rozpuszczoną skorupkę wcierać w bolące miejsca. Tak więc wymieniając się telefonicznie – czyli zdalnie zasłyszanymi od naszych babć i starszych sąsiadek informacjami jak leczniczo i użytkowo domowym sposobem, można wykorzystać skorupy jaj, doszliśmy do przekonania, że nader często wyrzucamy na śmietnik cenne produkty – zwane „odpadowymi”.