Bartosz Korytkowski
Wzrastająca świadomość ekologiczna oraz chęć dbania o wspólne środowisko naturalne sprawiły, że zaczęto interesować się możliwościami ograniczenia lub nawet wykluczenia negatywnych skutków oddziaływania produkcji drobiarskiej na środowisko.
Budowa fermy drobiu jest przedsięwzięciem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko. Oddziaływanie to można rozpatrywać, biorąc pod uwagę m.in. rodzaj zanieczyszczeń, źródła ich powstawania oraz zasoby naturalne, na które mają one wpływ. Wielkość i usytuowanie obiektu hodowlanego, sposób jego zagospodarowania i otoczenie terenu ma także istotne znaczenie dla oceny ryzyka zagrożenia dla ludzi, zwierząt, roślin i naturalnych siedlisk przyrodniczych.
Potencjalne skutki oddziaływania produkcji drobiarskiej na środowisko powinno uwzględnić się już na etapie projektowania fermy. W celu precyzyjnego obliczenia rozkładu emisji z chowu powinno uwzględnić się takie czynniki jak: wielkość obsady, wiek ptaków oraz temperaturę zewnętrzną (mrozy, upały, temperatury neutralne), które to czynniki wpływają na wielkość i rozkład emisji. Wraz ze wzrostem zwierząt wrasta poziom zapotrzebowania na paszę, zatem proporcjonalnie do zużycia paszy wzrasta emisja zanieczyszczeń do powietrza. Zależność ta wynika z faktu, iż głównym źródłem zidentyfikowanych źródeł zanieczyszczeń powietrza w kurnikach są odchody zwierząt. Ilość odchodów wydalanych przez zwierzę rośnie wraz z jego wiekiem. Przyrost zużywanej paszy do przyrostu odchodów jest bardzo zbliżony, zatem analogicznie przyrost zużywanej paszy jest proporcjonalny do przyrostu emisji zanieczyszczeń.
Powstające na fermie odchody wraz z zużytą ściółką mogą być zagospodarowane w formie obornika. Prawidłowo zagospodarowany obornik może być przeznaczony w całości do rolniczego wykorzystania jako nawóz naturalny lub wykorzystany pozarolniczo np. jako podłoże w pieczarkarniach. Jednakże, o czym warto pamiętać obornik przechowywany zbyt długo i nieprawidłowo może powodować przedostawanie się do gruntu odcieków mogących skazić glebę i wody gruntowe.
Na fermie źródłami emisji szkodliwych gazów takich jak amoniak, siarkowodór i dwutlenek węgla jest przede wszystkim chów samych ptaków oraz w mniejszym stopniu takie czynniki jak: rozładunek i magazynowanie pasz czy też instalacje znajdujące się w budynku. Uciążliwość gazów przejawia się w negatywnym oddziaływaniu na zdrowie ptaków przebywających na fermie oraz na jej pracowników czy środowisko naturalne i ludzi zamieszkujących w bliskim sąsiedztwie takiego obiektu. Mogą one być przyczyną chorób układu oddechowego, zawierać w swoim składzie mikroorganizmy chorobotwórcze (co dodatkowo zwiększa ryzyko zachorowań) i finalnie skutkować obniżeniem produkcji, a więc znacznymi startami ekonomicznymi.
Wskaźnikami emisji zanieczyszczeń są również pyły i odory. Źródłem pyłów na fermie są przede wszystkim ściółka i pasza. Zbyt sucha ściółka, brak dbałości o jej jakość czy niewłaściwe obchodzenie się z paszą powodują wzrost zapylenia. Niewielki rozmiar cząsteczek pyłów oraz bardzo długi czas ich opadania sprawiają, że praktycznie cały czas utrzymują się one w powietrzu, oddziaływując na zdrowie ptaków i pracowników fermy oraz ludzi i zwierząt znajdujących się w jej sąsiedztwie. Pyły mogą być przyczyną chorób górnych i dolnych dróg oddechowych, skóry, oczu, a także nośnikami mikroorganizmów chorobotwórczych czy też zarodników grzybów.
Odory mogą stanowić natomiast zagrożenie dla komfortu okolicznych mieszkańców. Fermy kurze powinny być zlokalizowane w odległości odpowiedniej dla ograniczenia uciążliwości odorowych, w celu wykluczenia konfliktu społecznego.
Ponadto depozycja azotu z powietrza jest jednym z zagrożeń, które może wpływać na zmniejszenie różnorodności biologicznej. Skutkiem tego, oprócz zakwaszenia może być eutrofizacja ekosystemów, przyczyniająca się do zmian w ich składzie gatunkowym. Wrażliwymi na tego typu zagrożenia są w szczególności siedliska oligotroficzne, ubogie w substancje pokarmowe, tj. ekosystemy torfowiskowe i wrzosowiska.
Kolejnym elementem oddziałującym na środowisko a generowanym z ferm drobiu jest hałas. Klimat akustyczny fermy kurzej jest kształtowany przez pracę wentylatorów w obiektach hodowlanych i środki transportu obsługujące fermę (dostawa i odbiór ptaków, dostawa paszy, transport obornika, odbiór ścieków). Zebrane dane dotyczące mocy akustycznych źródeł oraz ich czasu pracy w porze dnia i nocy powinny pozwolić na obliczenie przewidywanego poziomu dźwięku i stwierdzenie, czy nie będzie on przekraczał dopuszczalnych norm, z uwzględnieniem obecności w rejonie obiektów, które podlegają ochronie akustycznej.
Emisja ze środków transportu jest ściśle związana z liczbą pojazdów pracujących na fermie. Powinna zostać ustalona na podstawie przewidywanego natężenia ruchu na terenie obiektu, wskaźników emisji substancji zanieczyszczających z pojazdów oraz średniego czasu pracy silników samochodów.
Zależnie od technologii chowu i zapotrzebowania fermy na surowce, będą powstawały różne rodzaje i ilości odpadów. Ich odpowiednia klasyfikacja, określenie sposobu magazynowania, transportu oraz odzyskania lub unieszkodliwiania są podstawą zapobiegania ich negatywnego oddziaływanie na środowisko. Nie mniej ważne są sposoby zapobiegania powstawaniu poszczególnych rodzajów odpadów lub ograniczania ilości ich powstawania. Wytworzone odpady powinny być przekazywane odbiorcom posiadającym stosowne, ważne zezwolenia na transport, zbieranie, unieszkodliwienie lub ich odzysk.
Ścieki technologiczne stanowią zazwyczaj odciek z procesu mycia budynku oraz odciek z powierzchni hodowli brojlerów. W ich skład wchodzi woda używana do mycia kurników, resztki odchodów ptasich oraz wapno używane do dezynfekcji budynków. Mycie powinno być wykonywane wyłącznie wodą, bez użycia jakichkolwiek detergentów, czy innych środków chemicznych. Ścieki takie mogą być wykorzystywane jako nawóz naturalny w celach rolniczych.
Ilość ścieków socjalno-bytowych, odprowadzanych z sieci kanalizacyjnej bądź szamba jest proporcjonalna do przewidywanej liczby zatrudnionych osób oraz średniego zużycia na osobę w czasie jej przebywania na fermie. Ścieki socjalno-bytowe odprowadza się oddzielną kanalizacją sanitarną do szamba i wywozi wozem asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków lub odprowadza bezpośrednio do kanalizacji sanitarnej. Nieprawidłowe gromadzenie ścieków technologicznych oraz socjalno-bytowych (np. brak szczelności zbiorników magazynujących) również może skutkować ewentualnym przedostaniem się ścieków do wód gruntowych, powodując skażenie w tym także skażenie gleby.
Na podstawie sposobu zagospodarowania terenu można określić ilość wód opadowych, które będą odprowadzane z terenu. Sposób ich odprowadzenia powinien uwzględniać warunki chłonne obszaru.
Oddziaływanie produkcji drobiarskiej na środowisko obejmuje również wykorzystanie zasobów naturalnych. Woda wykorzystywana na fermie może pochodzić z własnego ujęcia wody lub z wodociągu. Woda na fermie brojlerów wykorzystywana jest do celów technologicznych (zaspokojenie pragnienia ptaków, zraszanie w celu utrzymania właściwej wilgotności powietrza, schładzanie w okresie upałów, mycie kurników) oraz na potrzeby bytowo-sanitarne pracowników.
Analizując wpływ ferm drobiu na środowisko, należy zwrócić uwagę także na oddziaływanie na szatę roślinną w miejscu inwestycji i jej okolicy. Inwentaryzacja terenu powinna objąć ocenę walorów, występowania gatunków roślin i grzybów, porostów objętych ochroną ścisłą lub częściową. Podobnie jest z występowaniem fauny, która może stanowić atrakcyjne miejsce bytowania, gniazdowania, bądź żerowania cennych gatunków zwierząt dziko żyjących.
Należy również sprawdzić, czy odległość fermy od korytarzy ekologicznych nie stworzy efektu barierowego, który zakłóci przemieszczanie się gatunków między siedliskami a tym samym zaburzy łączność korytarzy ekologicznych w skali kraju i międzynarodowej.
Podsumowując powyższe należy stwierdzić, że przedsięwzięcie, jakim jest ferma drobiu stanowi istotne źródło zagrożenia dla środowiska naturalnego, a tym samym dla ludzi oraz fauny i flory. Dlatego też bardzo ważna jest dokładna i rzetelna analiza tych zagrożeń już na etapie projektowania takiego obiektu. Stanowi to podstawę wyboru najkorzystniejszych rozwiązań technologicznych z punktu widzenia ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko. Wskazanie takich rozwiązań jest wymagane już na etapie uzyskiwania pozwoleń na prowadzenie takiej działalności. Zarządzanie fermą drobiarską powinno być zgodne z obowiązującymi przepisami prawa i nie budzić wątpliwości organów kontrolnych.
Spis pośmiennictwa dostępny u autora.
