Dr inż. Alina Rachwał

Choroby wywoływane przez nicienie

KAPILARIDIOZA (Capillariidosis)

Występuje u wszystkich ptaków użytkowych. Chorują najczęściej ptaki młode (do 3 miesiąca życia), starsze są nosicielami.
Przyczyną są nicienie o długości dochodzącej do 80 mm i średnicy 1,2 mm. Okres prepatentny wynosi 19-30 dni. U drobiu stwierdzono występowanie ponad 20 gatunków z rodziny Capillariidae. Najczęściej pojawiające się przedstawiono w tabeli 1. Istotną rolę w szerzeniu się kapilariidiozy odgrywają nosiciele (ptaki starsze, które przechorowały) oraz żywiciele pośredni (tab. 1, rys. 1). Pasożyty po dostaniu się do ciała żywiciela wwiercają się w ściany wola, żołądka czy jelit (w zależności od gatunku pasożyta) powodując stan zapalny oraz zgrubienie błony śluzowej w miejscu wniknięcia.

Objawy i zmiany uzależnione są od nasilenia inwazji i wieku ptaków. Występują: utrata apetyty, biegunki, charłactwo, niedokrwistość, niezborność ruchów. Kapilarie usadowione w przełyku powodują zaleganie karmy, trudność w przełykaniu, duszność,
a nawet uduszenie wskutek ucisku na nerw błędny.

Rysunek 1 Cykl rozwojowy Eucoleus annulatus

Tabela 1. Najważniejsze dane dotyczące kapilaridiozy

AKUARIOZA (acuariosis)

Występuje u kur, indyków, perlic, bażantów i gołębi. Acuaria spiralis i Acuaria hamulosa to krótkie, cienkie nicienie (około 10 mm długości i 0,5 mm średnicy) umiejscawiają się w wolu, żołądku gruczołowym i mięśniowym. Ich cykl rozwojowy jest złożony, konieczny jest żywiciel pośredni (chrząszcze, szarańczaki).

Objawy choroby występują u ptaków młodych, takie jak niedokrwistość i wycieńczenie. Śmiertelność u kurcząt dochodzi do 90%.
W obrazie sekcyjnym obserwuje się zgrubiałą ścianę żołądka gruczołowego, przekrwioną błonę śluzową, czarne plamy na pograniczu z żołądkiem mięśniowym powstanie guzków, przekraczających niekiedy wielkość ziaren grochu.
Zapobieganie polega na nie wypuszczaniu ptaków na bagniste tereny.

Rysunek 2 Cykl rozwojowy Syngamus trachea

SYNGAMOZA (syngamosis)

Występuje u kur, indyków, bażantów, pawi i wielu ptaków dzikich. Chorują przeważnie osobniki młode. Przyczyną zarażenia jest Syngamus trachea. Długość samca dochodzi do 6 mm, a samicy do 20 mm. Po pierwszej kopulacji – złączone trwale. Cykl rozwojowy odbywa się bez żywiciela pośredniego. Jaja dostają się z tchawicy do gardzieli i zostają wyrzucone na zewnątrz przy kaszlu lub po połknięciu usuwane z kałem. Po kilku dniach wydostaje się z jaja larwa inwazyjna. Larwy inwazyjne, po zjedzeniu przez ptaka, dostają się drogą naczyń krwionośnych do wątroby, a następnie do płuc, gdzie przechodzą dalszy rozwój (odżywiając się krwią). Po zakończeniu linienia wędrują do oskrzeli i tu następuje kopulacja. Z kolei dostają się do tchawicy, gdzie szybko rosną. Okres prepatentny trwa 14-21 dni (rys. 2). Znaczną rolę w rozpowszechnianiu syngamozy spełniają żywiciele rezerwuarowi (dżdżownice, ślimaki, wije, owady). Zjedzone przez dżdżownice larwy inwazyjne zachowują zdolność zarażeń ponad 4 lata. Syngamoza występuje przede wszystkim w hodowlach przyzagrodowych, ponieważ istnieje możliwość zetknięcia się ptaków z jajami pasożyta rozsiewanymi przez nosicieli (ptaki dzikie) lub obecnymi w żywicielach rezerwuarowych. Działanie chorobotwórcze związane jest ze zmniejszeniem światła tchawicy (duszność), uszkodzenie błony śluzowej i naczyń krwionośnych.

U ptaków 3-8 tygodniowych występują następujące objawy: osowienie, zmniejszenie apetytu, chudnięcie, nastroszenie piór, opuszczenie skrzydeł, trudności w oddychaniu, ziewanie, kichanie, potrząsanie głową (rys. 3).

Śmiertelność u ptaków dorosłych nie przekracza 10%, u młodych dochodzi nawet do 100%. Zależy ona głównie od ilości i miejsca usadowienia się pasożytów, ale śmierć ptaka może spowodować umiejscowiony w krtani także tylko jeden pasożyt.
Podczas sekcji stwierdza się charłactwo i niedokrwistość, a w tchawicy charakterystyczne, czerwone od pobranej krwi ptaka pasożyty. W miejscach ich przyczepu obserwuje się przerostowe zapalenie śluzówki. Rozpoznanie sekcyjne jest bardzo łatwe. Syngamozę można rozpoznać za życia ptaka prześwietlając tchawicę silnym światłem, widać wtedy, charakterystyczne cienie.

Rysunek 3 Syngamoza u kurcząt

TETRAMEROZA (tetramerosis)

Występuje u kaczek, rzadziej u kur, indyków i gołębi. Przyczyną jest Tetrameres fissispina. Samiec dochodzi do 4 mm długości i 0,1 mm średnicy, samica do 6 mm długości i 2,3 mm średnicy. Cykl rozwojowy i źródła zarażenia. Żywicielem pośrednim są dafnie lub kiełże. Zjadają one jaja pasożyta. Z jaj wylęgają się larwy, które przekształcają się potem w postać inwazyjną. Żywiciel ostateczny zaraża się, zjadając dafnie i kiełże z larwami inwazyjnymi, które w organizmie ptaka rozwijają się w wolu i żołądku gruczołowym. Objawy u młodych ptaków są następujące: osowienie, niedokrwistość, wyniszczenie. Podczas sekcji stwierdza się zapalenie śluzówki żołądka gruczołowego i wola, z występowaniem dużych ilości śluzu oraz obecność „opitych” krwią żywoczerwonych nicieni wielkości prosa, a nawet grochu.
Zapobieganie polega na oddzielnym wychowie osobników młodych i dorosłych oraz na nie dopuszczaniu ptaków do zarażonych zbiorników wodnych.

STREPTOKAROZA (streptocarosis)

Występuje głównie u kaczek, ale może też pojawić się u kur. Przyczyną choroby jest nicień Streptocara crassicauda. Samiec dochodzi do 5 mm długości i 0,1 mm średnicy, samica do 11 mm długości i 0,2 mm średnicy.

W organizmie żywiciela pośredniego – kiełża, z jaj rozwijają się larwy inwazyjne. Ptaki zarażają się, zjadają kiełże. Larwy inwazyjne wnikają pod błonę rogową żołądka mięśniowego. Okres prepatentny wynosi 9-10 dni. Żywicielami rezerwuarowymi są ryby.
Larwy inwazyjne przenikają bardzo szybko przez błonę rogową żołądka. Powstają w nim stany zapalne, zaburzenia w trawieniu, objawy zatrucia spowodowane toksynami pasożyta. Przy silnej inwazji następuje szybkie wyniszczenie organizmu i śmierć.
U młodych ptaków obserwuje się następujące objawy: osowienie, zaburzenia w trawieniu, zahamowanie wzrostu, niedokrwistość, wycieńczenie.

W żołądku mięśniowym występują początkowo wybroczyny i zwiększona ilość śluzu, później powstają ogniska martwicze i owrzodzenia oraz rozrost tkanki łącznej, (stwierdza się to podczas sekcji). Jaja Echinuria uncita są bardzo podobne do jaj Tetremeres fissispina.