Dr inż. Alina Rachwał

Choroby wywołane przez nicienice ASKARYDIOZA (ascaridiosis)

Występuje u kur, indyków, perlic, rzadko u kurcząt, bażantów. Ascaridia galli – to największy nicień pasożytujący u ptaków. Samiec osiąga 76 mm długości i 1,2 mm średnicy, samice – 116 mm długości i 1,8 mm średnicy. Pasożytuje w jelicie cienkim (Rys. 1). Rozwój następuje bez żywiciela pośredniego. Samica składa w ciągu życia dziesiątki milionów jaj. W jej przewodach płciowych znajduje się około 70 tysięcy jaj. W temperaturze 17 stopni C osiągają one postać inwazyjną w ciągu 15-20 dni. W środowisku zewnętrznym, na przykład w głębokiej ściółce, mogą przebywać kilka miesięcy. Z jaj inwazyjnych po dostaniu się do przewodu pokarmowego wykluwają się w dwunastnicy larwy.
Z larw rozwijają się osobniki młodociane, które następnie dojrzewają płciowo. Okres prepatentny trwa 35-58 dni. Pasożyt żyje w organizmie ptaka około 1 roku (Rys. 2). Do zarażenia dochodzi jajami inwazyjnymi (z larwą). Jaja te, wydalane przez ptaki, znajdować się mogą w ściółce, wilgotnej ziemi, wodzie, paszy. Dlatego też glistnica występuje głównie w chowie wolnowybiegowym, wyjątkowo tylko w chowie klatkowym. Nie stanowi poważnego problemu także w chowie podłogowym zamkniętym, jeżeli zastosuje się odpowiedni reżim zapobiegawczy.

Rys. 1 Ascaridia galli:
a) Larwy 14-dniowe,
b) Pasożyty dorosłe.

Rys. 2 Cykl rozwojowy Ascaridia galli:

1) jajo,
2) jajo z larwą inwazyjną,
3) larwa (9 dni),
4) larwa w ścianie jelita (8 dni),
5, 6, 7) larwy w świetle jelita przechodzące 3 linki,
8) pasożyt dojrzały.

Jaja zostają zniszczone natychmiast przez temperaturę 70 stopni C. W temperaturze 20 stopni C pozostają przy życiu przez 6 miesięcy a w temperaturze 0 stopni C przez 1 miesiąc. Najbardziej wrażliwe są kurczęta. Im ptaki starsze, tym większa jest ich odporność. Podatność na zarażenia wiąże się także z rasą. Najłatwiej zarażają się kury ras lekkich (leghorny, zielononóżki), rasy cięższe są bardziej odporne.
Pasożyty uszkadzają błonę śluzową jelit, przyczyniają się do wtórnych zakażeń przez drobnoustroje warunkowo chorobotwórcze (Escherichia coli, Proteus itp.). W miejscu występowania pasożytów ulega pewnemu zahamowaniu aktywność amylazy i enzymów proteolitycznych.
Objawy pojawiają się głównie u młodzieży: bladość, biegunki i zaparcia na przemian, wychudzenie, nastroszenie piór, opuszczenie skrzydeł, zahamowanie wzrostu. U niosek następuje spadek produkcji jaj. Śmiertelność u dorosłych wynosi 0,5-1,0%, u kurcząt jest o wiele wyższa. W obrazie sekcyjnym stwierdza się rozpulchnienie i obrzęk błony śluzowej dwunastnicy – występują w niej wybroczyny i przekrwienia. Niekiedy pasożyty doprowadzają do zatkania, a nawet pęknięcia jelita. Glisty spotkać można w jamie brzusznej, a także w jaju (do jajowodu dostają się kloaki). Wątroba jest zastoinowo przekrwiona. Rozpoznanie jest bardzo łatwe. Można przyżyciowo badać kał ptaków na obecność pasożyta (Rys. 3). Zapobieganie polega na przestrzeganiu higieny pomieszczeń, oddzielnym wychowie ptaków młodych i dorosłych (nosicielstwo), ich częstym odrobaczaniu i odpowiednim żywieniu.

Rys. 3 Jaja robaków pasożytniczych drobiu:

a) Ascaridia galli, b) Heterakis gallinarum, c) Echinuria uncinata, d) Amidostomum anseris, e) Tetrameres fissispina, f) Capillaria caudinflata, g) Streptocara crassicauda, h) Syngamus trachea, i) Cyathostoma bronchialis, j) Echinoparyphium recurvatum, k) Echinostoma revolutum, l) Prosthogonimus ovatus, ł) Notocotylus attenuatus, m) Diorchis stefanski, n) Tracheophilus cymbium, o) Plagiorchis arcuatus, p) Hymanelepis carioca, r) Davainea proglottina, s) Railletina cesticillus, t) Filicollis anatis, u) Amobotaenia sphenoides, v) Choanotaenia infundibulum, w) Drepanidotaenia lancelata, z) Polymorphus minutus.

HETERAKIDOZA (heterakidiosis)

Występuje głównie u kur. Spotyka się ją także u indyków, perlic, kaczek, gęsi, bażantów, przepiórek i kuropatw. Przyczyną jest Heterakis gallinarum o długości dochodzącej do 11 mm i 0,4 mm średnicy. Cykl rozwojowy odbywa się bez żywiciela pośredniego. W jaju wydalonym z kałem w sprzyjających warunkach między 7 a 17 dniem rozwija się larwa (jajo inwazyjne). Z połkniętych przez ptaka jaj w jelicie cienkim wydostają się larwy i wędrują do jelita ślepego, przekształcają się w larwy I-IV stadium, a następnie w pasożyta dorosłego. Okres prepatentny trwa 22-24 dni (Rys. 4). Do zakażenia dochodzi podobnie jak przy askarydiozie. Patogenność Heterakis gallinarum jest o wiele mniejsza niż Ascaridia galli. Tylko znaczna inwazja powoduje wyraźne zaburzenia u kurcząt. U osobników dorosłych zarażenie przebiega bezobjawowo. Szczególną rolę nicień ten odgrywa w szerzeniu się histomondazy. Jaja są odporne na czynniki fizyczne i chemiczne. W glebie zachowują żywotność do 8 miesięcy, mogą także przetrwać przez dłuższy okres w dżdżownicach. W środowisku o temperaturze 35 stopni C przeżywają tylko 5 dni. Choroba występuje głównie u kurcząt w wieku do 3 miesięcy życia. Objawia się zaburzeniami w trawieniu, biegunkami, osłabieniem, niedokrwistością, utratą apetytu, zahamowaniem wzrostu, rzadko śmiercią. U osobników dorosłych następuje zmniejszenie nieśności oraz stwierdza się słabszą wylęgowość jaj. W trakcie sekcji w jelitach ślepych obserwuje się guzowate zapalenie – typhylitus verrucosa. W celu rozpoznania choroby badanie kliniczne i sekcyjne może być poparte mikroskopowym badaniem kału na obecność jaj pasożyta, które są podobne do jaj Ascardia galli (Rys. 3). Zapobiegać chorobie należy tak jak w przypadku askarydiozy. Trzeba tez pamiętać, że Heterakis może być zawleczony przez ptaki dzikie (również mechaniczne).

Rys. 4 Cykl rozwojowy
Heterakis gallinarum:
1) jajo,
2) jajo z larwą inwazyjną I stadium,
3) jajo z larwą inwazyjną II stadium,
4, 5, 6) larwy III, IV i V stadium,
7) pasożyt dojrzały.