Choroby okresu wychowu kur – część XII

Dr inż. Alina Rachwał

Choroby wywoływane przez grzyby ASPERGILOZA (aspergillosis)

Występuje u kur, indyków, gołębi, perlic, pawi, ptaków wodnych i dzikich, zwłaszcza w ogrodach zoologicznych. Chorują zwykle osobniki młode-im młodsze tym są bardziej wrażliwe (rys. 1), najczęściej jesienią i zimą (duża wilgotność). Zdarza się u zarodków wskutek zakażenia jaj przez skorupę.

Za chorobę odpowiedzialne są grzyby z rodzaju Aspergillus sp., np. A. fumigatus, A. niger, A. flavus, A. glaucus i inne.
Grzyby te są bardzo szeroko rozpowszechnione w przyrodzie. Do zakażenia dochodzi na skutek infekcji spor grzybów obecnych w paszy, ściółce i kurzu. Dodatkowo sprzyjają złe warunki zoohigieniczne /duże zapylenie, wilgoć i słaba wentylacja/ oraz błędy żywieniowe, zwłaszcza niedobór witaminy A.

Ptaki zakażają się zarodnikami (sporami) grzyba głównie przez układ oddechowy, rzadziej przez przewód pokarmowy. Duża ilość zarodników znajduje się w pomieszczeniach, w których stosowano spleśniałą ściółkę, a następnie doszło do znacznego zapylenia. Spory z pyłem dostają się do układu oddechowego i wskutek uszkodzeń błon śluzowych przez pyły bez problemu wnikają do tkanek. Bardzo niebezpieczna jest ściółka z trocin, która łatwo wysycha i powoduje duże zapylenie pomieszczeń. Do zachorowania przyczyniają się także robaki jelitowe, które uszkadzając ściany jelit, umożliwiają przenikanie zarodników do krwi, co z kolei prowadzić może do posocznicy. Aspergiloza nie jest chorobą zaraźliwą.

Okres inkubacji wynosi około 1 tygodnia. Choroba przebiega nagle, szybko szerzy się w stadzie, obejmuje około 80% ptaków. Chore osobniki wykazują objawy braku apetytu, niedokrwistości, biegunki, duszności, zapalenia spojówek i porażeń (głównie skręt szyi). Ptaki gromadzą się wokół źródeł ciepła i przybierają charakterystyczną pozycję tj. stoją z wyciągniętą do góry szyją z otwartym dziobem i zamkniętymi oczami. Śmierć może nastąpić nawet po 24 godzinach od wystąpienia objawów, najczęściej ma miejsce po 5.-15. dniach po zakażeniu. Śmiertelność dochodzi do 80%. W przebiegu przewlekłym obserwuje się zahamowanie wzrostu.

Sekcyjnie stwierdza się przekrwienie górnych i dolnych dróg oddechowych, ropnie w mózgu oraz charakterystyczne rozsiane guzki w płucach. Żółtozielonkawe guzki widoczne są już po 48 godzinach od zakażenia lub rozlane ogniska zapalne. Guzki pojawić się mogą w tchawicy, oskrzelach, na workach powietrznych, błonach surowiczych, w wątrobie, śledzionie, stawach, a nawet w szpiku kostnym. W formie ostrej, guzki są drobne, liczne, natomiast w formie przewlekłej są bardziej rozległe i jest ich mniej. Na błonie śluzowej żołądka i jelit mogą wystąpić błony rzekome.

Zazwyczaj rozpoznanie choroby nie sprawia trudności i wystarcza do tego obraz sekcyjny. W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć mykoplazmozę, pasterelozę, kolibakteriozę, chlamydiofilozę oraz zakażenia innymi grzybami.

W leczeniu powinno się stosować preparaty z siarczanem miedzi lub jodkiem potasu przez okres co najmniej 5 dni. Dodatkowo zleca się poprawę warunków zoohigienicznych oraz suplementację w witaminę A. Można również stosować antybiotyki przeciwgrzybicze z wodą do picia.
Zapobieganie polega na utrzymywaniu odpowiednich warunków zoohigienicznych oraz stosowaniu dobrej jakości ściółki. Można także odkażać ściółkę preparatami z siarczanem miedzi.

Rysunek 2
Wpływ antybiotyków na powstawanie kandydiazy

KANDYDIAZA (candidiasis)

Kandydiaza występuje u wszystkich gatunków ptaków. Przenieść się może na człowieka.
Candida to grzyb szeroko rozpowszechniony w przyrodzie, znajduje się także w przewodzie pokarmowym zdrowych ptaków. Najbardziej patogenne dla ptaków są C. albicans, C. tropicalis, C. pseudotropicalis i C. krusei.
Do choroby dochodzi przy obniżeniu odporności ptaka (nieodpowiednie żywienie, niedobór witaminy A, złe warunki środowiskowe), szczególnie łatwo przy nadmiernym stosowaniu antybiotyków. Ich wpływ na powstawanie kandydiazy można przedstawić tak jak na rys. 2.
Źródłem zakażenia może być kał i zakażona dużą ilością grzybów ściółka. Kandydiazą zakażają się także pisklęta, zwłaszcza w inkubatorach, poprzez układ oddechowy. Zakażenie grzybami występuje często jako wtórne powikłanie innych chorób. Okres inkubacji wynosi od 5 do kilkunastu dni.

Przy zaatakowaniu jamy dziobowej, przełyku i wola wydziela się woń kwaśna lub o zapachu piwa. Występują charakterystyczne szarobiałe lub szarozielonkawe naloty w jamie dziobowej i na języku. Obserwuje się powiększenie wola, brak apetytu, wychudzenie. Mogą pojawić się objawy nerwowe (skrzywienie lub skręcenie szyi), zarzucanie głowy na grzbiet, „chęć fiknięcia koziołka” i inne. Wystąpić mogą zmiany na skórze, zwłaszcza nóg. Śmiertelność wynosi 0.5-60%, wysoka jest w postaci posocznicowej.

Sekcyjnie stwierdza się w jamie dziobowej, przełyku, wolu, żołądku gruczołowym, a niekiedy w jelicie cienkim zgrubienie śluzówki i białawe pseudodyfteryczne naloty. Może wystąpić krwotoczne zapalenie jelit, a w narządach białawe ogniska grzybicze.
W rozpoznaniu decydujące znaczenie ma badanie mikologiczne. Kolonie są charakterystyczne dla gatunku grzyba. Bliższa identyfikacja grzyba jest możliwa dzięki swoistym zdolnościom fermentacyjnym. W preparatach mazanych ze zmienionej tkanki stwierdza się obecność grzyba.

Obserwuje się 2 fazy wzrostu Candida: fazę drożdżową i fazę mycelialną.

W fazie drożdżowej grzyb tworzy okrągłe spory wielkości 2,4 μm, a w fazie mycelialnej komórki są wydłużone, układające się w długie szeregi, z których wyrastają odnogi tworzące tzw. pseudomycelium. Obserwuje się także łańcuszki. Na końcu lub w obrębie łańcuszka znajdować się mogą chlamidospory (okrągłe twory wielkości 7,0-7,6 μm). Wyróżnia się chlamidospory terminalne i interkularne (rys. 3).
W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć niedobory witaminy A, ospę, kapilariidozę.
W leczeniu można stosować siarczan miedzi – podobnie jak w przypadku aspergilozy. Miejscowo można używać kwas borny, nadmanganian potasu czy kwas salicylowy. Wskazane jest podawanie ptakom witaminy A.

Zapobieganie chorobie polega na odizolowaniu chorych osobników, odkażeniu pomieszczeń, odpowiednim żywieniu (witamina A) oraz zapewnieniu właściwych warunków środowiskowych. Po leczeniu antybiotykami ptakom trzeba podawać probiotyki, aby doprowadzić do stanu równowagi florę jelitową.

Rysunek 3.
1-Nitka segmentowana, 2-konidiofor, 3- vesiculum, 4-spory, b/Candida albicans, 1-pseudomycelium, 2-chlamidospor końcowy, 3-chlamidospor interkularny, 4-blastospory, c/Trichophyton gallinae, 1-nitka segmentowa, 2-mikrokonidia, 3-mikrokonidia.