Bartosz Korytkowski

W kraju hodowla drobiu obejmuje następujące po sobie etapy: fermy zarodowe, prarodzicielskie, następnie fermy rodzicielskie, czyli reprodukcyjne I0 i II0, zaś fermy towarowe stanowią podstawę tejże hodowli. W fermach zarodowych prowadzi się genetyczne doskonalenie stada, fermy prarodzicielskie i rodzicielskie (reprodukcyjne) krzyżują i następnie namnażają odpowiednio dobrane rody, w ten sposób powstają mieszańce międzyrodowe bądź międzyliniowe a ich potomstwo (mieszańce towarowe) przekazywane jest do ferm towarowych.

Doskonalenie genetyczne populacji drobiu jest ukierunkowane z reguły na maksymalizację ekonomicznych efektów, a w przypadku drobiu nieśnego brane są pod uwagę głównie cechy produkcyjne.  Fermy rodzicielskie mają za zadanie produkowanie (za pośrednictwem zakładów wylęgowych) mieszańców międzyrasowych i międzyrodowych dla ferm towarowych. Na tym etapie nie prowadzi się już selekcji, a wyłącznie krzyżowanie rodów i linii. Dzięki temu krzyżowana populacja uzyskuje przewagę poszczególnych cech użytkowych.

W zależności od kierunku użytkowania będą to:
• kurki do produkcji jaj konsumpcyjnych albo,
• pisklęta obu płci do produkcji drobiu rzeźnego.

W przypadku doskonalenia kur nieśnych prowadzona praca hodowlana ma na celu uzyskiwanie postępu hodowlanego oraz utrzymywanie wartości danych cech na właściwym poziomie. Ponadto celem jest również uzyskanie siły przekazywania tych doskonalonych cech na potomstwo, a w efekcie dąży się do wysokich efektów krzyżowania (krzyżowanie towarowe) oraz czystych linii hodowlanych.

Kury kierunku nieśnego „objęte” są pracą mającą na celu:
• w okresie produkcyjnym zmniejszenie upadków poprzez zwiększenie przeżywalności i odporności na choroby (wartości upadków to: do 0,1% tygodniowo albo też około 5,2% w ciągu roku),
• zmniejszenie kosztów żywienia drobiu, które to powinno się kształtować w wartościach poniżej 2 kg paszy na 1 kg pozyskiwanych jaj,
• utrzymanie właściwego dobrostanu kurek ważnego szczególnie w intensywnym chowie drobiu,
• pozyskiwanie odpowiedniej liczby jaj jak najlepszych pod względem jakościowym, cechujących się: odpowiednią wyrównaną masą, dobrą jakościowo (wytrzymałą) skorupą, odpowiednią barwą i jakością żółtka, brakiem ciał obcych, plam krwistych i mięsnych.

Należy podkreślić, że we wszystkich tych pracach w dużej mierze są brane pod uwagę oczekiwania konsumentów, którzy jak wiadomo, coraz częściej są zainteresowani tym, w jakich warunkach przebiegał chów kur, poszukiwane są ponadto jaja pochodzące z chowu ekstensywnego, gdzie jest maksymalnie zachowany dobrostan ptaków, jak również popularnością cieszą się jaja z chowu ekologicznego, w którym jaja są produkowane w oparciu o pasze naturalne w kontrolowanych warunkach środowiskowych. Konsumenci mobilizują także producentów do tego, ażeby ciągle podnosić jakość surowców drobiarskich (w tym jaj) oraz zapewnić im żywność bezpieczną.
Wielkotowarowa produkcja jaj konsumpcyjnych w naszym kraju prowadzona jest zarówno na głębokiej ściółce, jak i w klatkach. W zależności od określonej linii genetycznej produkowane jaja będą posiadały skorupę od białej do ciemnobrązowej. Poziom produkcji nieśnej i jej przebieg w dużym stopniu zależą od prawidłowego wychowu kurek, czyli przygotowania ich do tego cyklu produkcyjnego.
Ażeby w pełni wykorzystać potencjał genetyczny kur kierunku nieśnego, należy zapewnić im odpowiednie warunki mikroklimatyczne i zbilansowane żywienie.
Parametry użytkowe niosek uzyskiwane w okresie produkcyjnym (liczba pozyskiwanych jaj, średnia masa jaj, spożycie i wykorzystanie paszy), są w dużej mierze uzależnione od ich rozwoju fizjologicznego i masy ciała w 11-17 tygodniu życia. W wychowie kur nieśnych dąży się do uzyskania odpowiedniej masy ciała, wyrównania stada w 16 tygodniu życia. W tym celu należy zapewnić ptakom stabilną temperaturę, wilgotność względną, oświetlenie, paszę zbilansowaną oraz właściwą obsadę.
Czas rozpoczęcia nieśności stada można stymulować za pomocą światła lub odpowiedniego programu żywienia i powinien on być ściśle powiązany ze stopniem rozwoju kurek. Dla większości linii wysoko produkcyjnych stymulacja światłem zalecana jest dopiero wówczas, kiedy kurki osiągną masę ciała około 1250 g, a jednocześnie całe stado będzie dobrze wyrównane (minimum 80%).
Po rozpoczęciu nieśności bardzo ważny jest dalszy rozwój somatyczny i stopniowy wzrost masy ciała. W chwili rozpoczęcia nieśności – uzyskania dojrzałości płciowej (około 5% nieśności) kurki powinny ważyć około 1400-1500 g. Między 5 a 90% nieśności (do osiągnięcia szczytu nieśności przypadającego na 25-26 tydzień życia) masa ciała kurek powinna wzrosnąć o 300 g, a spożycie paszy zwiększyć się o około 40%. Te czynniki decydują o późniejszej wytrwałości nieśności, jak też o masie jaj, wytrzymałości skorupy i utrzymaniu dobrej kondycji niosek. Nioski zbyt wcześnie wprowadzone w nieśność mają niższą masę ciała, ograniczoną wytrwałość nieśności, zbyt niską masę jaj, gorsze upierzenie, podwyższone upadki w okresie produkcyjnym, brak stabilności w nieśności.

Okres produkcji nieśnej kur można podzielić na następujące cztery okresy:
• 18 – 35 tydzień – szczyt nieśności – ma miejsce także wzrost masy ciała, nieśności i masy jaj, bardzo ważna w tym okresie jest ilość spożywanej paszy przez nioski,
• 35 – 50 tydzień – nieśność kurek utrzymuje się na poziomie ponad 90%, następuje dalszy wzrost masy pozyskiwanych jaj,
• 50 – 65 tydzień – w tym okresie ważna pozostaje wytrwałość nieśności, odpowiedni poziom wapnia w paszy oraz optymalizacja jej wykorzystania,
• 65 tydzień do końca użytkowania – należy w tym okresie zwrócić szczególną uwagę na poziom oraz formę podawanego nioskom wapnia.

Żywienie jest czynnikiem, który podobnie jak światło, pełni podstawową rolę w kształtowaniu cech produkcyjnych kur. Ptaki w typie nieśnym mimo szybkiego tempa wzrostu, dużej liczby składanych jaj i szybkiej przemiany materii, w przeciwieństwie do ptaków w typie mięsnym, nie wykazują tendencji do nadmiernego spożywania paszy. Program żywieniowy powinien uwzględniać poszczególne okresy rozwoju zarówno kurcząt, jak i niosek. Właściwy program żywienia kur powinien rozpoczynać się już od pisklęcia jednodniowego i trwać do końca nieśności. Żywienie kur odpowiednią paszą w tych ważnych okresach nieśności ma istotne znaczenie dla stanu zdrowotnego, jak i jakości skorupy jaja. W celu uzyskania dobrej wydajności reprodukcyjnej przyrosty masy ciała ptaków powinny znajdować się pod stałą kontrolą. Zalecane wartości masy ciała ptaków w danym wieku odnoszą się zawsze do ostatniego dnia określonego tygodnia życia. O tym, czy ptaki prawidłowo się rozwijają, można się przekonać ważąc je kontrolnie co 2-3 tygodnie, i wówczas około 80% osobników powinno osiągnąć masę ciała równą średniej z tolerancją +-10%. Takie wyrównanie stada zapewnia większą produkcję i pozwala uniknąć wielu chorób. Należy także podkreślić, że zmierza się do określenia ścisłej zależności między zwiększeniem nieśności i dobrostanem niosek w tym także ich zdrowia.
W całym okresie produkcyjnym poza doskonale zbilansowaną dawką pokarmową dostosowaną do fazy nieśności nioskom należy zapewnić odpowiednie warunki mikroklimatyczne. W chowie ściółkowym zachowuje się obsadę 6 – 6,5 szt./m², temperatura w kurniku powinna wynosić około 14 – 160C, wymiana powietrza: zimą: 1,5 – 2,0 m³/kg masy ciała/h, szybkość przepływu powietrza 0,3 – 0,5 m/s; latem 4,0 – 6,0 m3/kg masy ciała/h, przy szybkości przepływu powietrza – do 1,5 m/s, wilgotność względna powietrza 55 – 65%, oświetlenie: długość dnia świetlnego 14 – 17 h/dobę przy natężeniu światła 1,5 W/m². W okresie produkcji nieśnej nie należy skracać długości dnia świetlnego.
Produkcyjność stada jest definiowana w postaci wskaźnika nieśności stanu początkowego lub stanu średniego niosek.

% nieśności stada = liczba jaj w analizowanym okresie: średni lub początkowy stan niosek x liczba dni.
W Polsce notuje się zmniejszanie udziału rodzimej zarodowej hodowli drobiu. Jest ono konsekwencją walki konkurencyjnej w zakresie rozprowadzania materiału hodowlanego. Krajowe fermy częstokroć nie są w stanie sprostać tym zmaganiom z wielkimi międzynarodowymi koncernami hodowlanymi, które dysponują bardzo dużymi kapitałami. Aktualnie krajowa hodowla kur nieśnych jest zlokalizowana w dwóch fermach zarodowych, w których jest doskonalonych kilkanaście rodów kur wykorzystywanych do produkcji komercyjnych zestawów rodzicielskich i niosek towarowych.
Spis piśmiennictwa dostępny u autora