Dr inż. Alina Rachwał, Poznań

KWAS PANTOTENOWY

Kwas pantotenowy jako składnik koenzymu acetylazy bierze udział w wielu procesach przemiany materii, między innymi także w produkcji acetylocholiny. Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu tkanki nabłonkowej. Neutralizuje wchłanianie toksyn. Wrażliwy na działanie temperatury, nie rozkłada się pod wpływem światła. Zapotrzebowanie ptaków na kwas pantotenowy jest związane z zawartością w paszy innych witamin z grupy B, a szczególnie witaminy B12.

Objawy niedoboru kwasu pantotenowego

Objawy niedoboru występują głównie u kurcząt i indycząt. Obserwuje się wychudzenie, złe opierzenie, pióra nastroszone, postrzępione, łamiące się u nasady. Niekiedy pióra wypadają, zwłaszcza na głowie „łyse głowy”. U ptaków o ciemnym upierzeniu pojawia się częściowe odbarwienie piór. Naskórek w kątach dzioba /rys. 1/, w okolicy odbytu i na palcach jest zgrubiały i łuszczący się /rys. 2/. W miejscach tych oraz na brzegach powiek występują ziarnistości / „kurza pelagra” /. Powieki często są sklejone, a w worku spojówkowym stwierdza się żółty wysięk, natomiast w jamie dziobowej gęsty, szarobiaławy śluz. Wylęgowość jaj spada. W ostatnich 2. – 3. dniach lęgu oraz w pierwszych dniach po wykluciu odnotowuje się zwiększoną śmiertelność, zwłaszcza u indyków.

 

Obraz sekcyjny
W jamie dziobowej występuje duża ilość złogów łuszczącego się nabłonka. Wątroba jest żółtawa i powiększona, nerki obrzękłe, śledziona w zaniku. W żołądku gruczołowym stwierdza się dużo szaro-białego śluzu. U zarodków obserwuje się podskórne wybroczyny i obrzęki.

Zapobieganie i leczenie
Należy ptaki odpowiednio żywić. Podawać im kwas pantotenowy i karmę bogatą w tę witaminę.

Źródła kwasu pantotenowego
Witamina ta jest szeroko rozpowszechniona w przyrodzie /stąd nazwa panta – wszystko 7. Występuje w suszu z lucerny, mączce rybnej drożdżach, tranie, ziarnach i otrębach zbóż /rys. 3/.

 

WITAMINY GRUPY B12

Do tej grupy należy szereg witamin, na przykład Cyanocobalamina, Aquacobalamina, Faktor III, Pseudowitamina B12, Faktor V, Methyłocobalamina i inne. Witamina B12 zawiera około 4,5 % kobaltu. Jest konieczna do prawidłowej przemiany białkowej, zwłaszcza do budowy hemoglobiny. Badania wykazały, że ma dodatni wpływ na metabolizm tkanki nerwowej. Zapotrzebowanie ptaków na witaminę B12 uzależnione jest także od poziomu białka, kwasu pantotenowego, choliny, metioniny i kwasu foliowego w diecie. Szczególnego znaczenia nabrała witamina B12 w chowie klatkowym. Do niedoboru tej witaminy dochodziło także wskutek karmienia ptaków zbożem konserwowanym kwasem propionowym, który dodawano do ziarna wilgotnego, aby zapobiec psuciu. Niedobór witaminy B12 przyczynia się także do wystąpienia perozy.

Objawy niedoboru witaminy B12
Objawy niedoboru tej witaminy pojawiają się najczęściej u kurcząt 5 – 6-tygodniowych. Obserwuje się słabe wykorzystanie paszy, zahamowanie wzrostu, niedostateczne upierzenie, niedokrwistość, leukopenię i wysoką śmiertelność – często bez uchwytnych przyczyn oraz niską wylęgowość /rys. 4/. Zarodki zamierają pod koniec lęgu, a pisklęta w pierwszych dniach życia. Występuje u nich obrzęk ciała, zanik mięśni nóg, przekrwienie skóry /rys. 5/.

Obraz sekcyjny
Poza wychudzeniem i niedokrwistością stwierdza się powiększenie nerek. U ptaków dorosłych brak jest typowych objawów i zmian, natomiast mogą pojawić się nadżerki w żołądku mięśniowym. U zarodków w mięśniach występują ogniska szklistego zwyrodnienia i wybroczyny. Mięśnie, zwłaszcza nóg, ulegają zanikowi. Ściany jelit są cienkie, serce rozszerzone, obserwuje się tłuszczowe zwyrodnienie wątroby i nerek, wybroczyny na błonie omoczni i pęcherzyku żółtkowym, tarczyca jest powiększona.

Zapobieganie
Ptakom należy podawać odpowiednią karmę, zwłaszcza nioskom /rys. 6/. Dla prawidłowego rozwoju zarodka minimum wynosi 2,5 mg witaminy B12 na 1 kg żółtka. Pasza powinna być odpowiednio przechowywana i szybko skarmiana. Po 2. miesięcznym przechowywaniu paszy witamina B12 może ulec całkowitemu rozkładowi. Na wybiegach rozrzucać kał bydlęcy „czynnik kału bydlęcego”. Do karmy dla niosek wskazany jest dodatek witaminy B12 w ilości 4 mg na 1 tonę paszy.

Źródła witaminy B12:
wątroba i wyciągi wątrobowe, mączka rybna, produkty mleczne, kał bydlęcy /rys. 6/ oraz preparaty syntetyczne.