Dr inż. Alina Rachwał

LISTERIOZA (listeriosis)

Listerioza najczęściej stwierdzana jest u kur. Opisano ją także u gęsi, kaczek, indyków, kanarków (bardzo wrażliwe) oraz ptaków dzikich. Bardziej podatne na zachorowania są osobniki młode. Przyczyną jest Listeria monocytogenes pałeczka Gramdodatnia, ruchoma. Zarazek rozpowszechniony jest w przyrodzie i oporny na czynniki środowiskowe. W glebie może nawet się rozmnażać. W wodzie żyje do kilku miesięcy. Źródłem zakażenia są najczęściej chore zwierzęta lub nosiciele, zwłaszcza gryzonie. Zarazek może przenosić się przez jaja. Do zachorowania dochodzi zwykle przy obniżeniu odporności wskutek nieodpowiednich warunków hodowlanych. Okres inkubacji trwa od kilku do kilkunastu dni.

Objawy nie są charakterystyczne, zmniejszony apetyt, osowienie, biegunka, wypływ z oczu i dzioba, obrzęki, zasinienie grzebienia i dzwonków. Mogą wystąpić skręty szyi, zarzucanie głowy na grzbiet, krążenie w kółko, drgawki, niedowłady nóg i skrzydeł. Niekiedy następuje nagła śmierć. Obserwuje się różny odsetek zachorowalności i śmiertelności. W czasie sekcji stwierdza się znaczne wychudzenie, zastoinowe przekrwienie wątroby i śledziony. Wątroba jest obrzękła. W wątrobie, mięśniu sercowym, a niekiedy w śledzionie i płucach występują drobne ogniska martwicze. Płyn w worku osierdziowym „okrągłe serce”, wybroczyny na sercu, stany zapalne w jelitach, a w jelitach ślepych moqą pojawić się owrzodzenia.

Rozpoznanie kliniczne i sekcyjne należy poprzeć badaniem bakteriologicznym narządów miążowych, zwłaszcza wątroby (posocznica).  Dziewięciodniowe i starsze zarodki kurze giną po kilku dniach od zakażenia z objawami silnego przekrwienia i zmian ospopodobnych na błonie komórkowo-omoczniowej. U ptaków, które chorują lub chorowały, występują przeciwciała anty-listeria monocytogenes.
Rozpoznanie różnicowe. Objawy nerwowe przypominać mogą chorobę Mareka, „obłęd kurczęcia”, zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia, a zmiany sekcyjne chorobę niebieskiego grzebienia, pulorozę, zatrucia i enzootyczną śmierć sercową u kur „okrągłe serce”’. Listerie wyosobnić można przy wielu chorobach natury zakaźnej, jak i niezakaźnej.

FYLOKOKOZA (staphylococcosis)

Występuje u kur, indyków, bażantów, kuropatw, gęsi i kaczek. Stała się poważnym problemem w chowie wielkostadnym, a szczególnie w chowie klatkowym. Duże straty spowodowane są nie tylko zmniejszoną produkcją, lecz również obecnością zarazka w tuszkach, co je dyskwalifikuje. Zarazki rozpowszechnione są w przyrodzie. Do zakażeń dochodzi najczęściej przy otarciu skóry i skaleczeniach. Powstają miejscowe zmiany zapalne w skórze i tkance podskórnej (często dołączają się da zmian wywołanych ospą) po zaatakowaniu kaletek maziowych oraz stawów – ropnie. Przy obniżonej odporności, jak również przy dużej zjadliwości zarazka, dochodzi do zakażeń przez przewód pokarmowy i wystąpić może posocznica. Zmiany zapalne przenoszą się ze stawów na kości / osteoarthritis inłectiosa. Szczególną rolę odgrywa nosicielstwo zarazka. Zarazek przenosi się także przez jaja, powodując znaczne straty w lęgach oraz wśród piskląt. Istotną rolę w występowaniu choroby odrywają niekorzystne warunki środowiskowe oraz niedobory żywieniowe, zwłaszcza witaminy A. Bardziej wrażliwe są ptaki młode. Okres inkubacji trwa od kilku do kilkunastu dni.

Rys. 1 Zmiany na nogach w stafylokokozie

Rys. 2 Obrzęk zatok podoczodołowych, zmiany zapalne w okolicy oczu w stafylokokozie

Choroba objawia się brakiem apetytu, osowieniem, zapaleniem spojówek, zahamowaniem wzrostu, biegunką, obrzękiem stawów – najczęściej skokowych, kulawizną, trudnością, w poruszaniu się oraz ropnym zapaleniem stóp (rys. 1). Na skórze, zwłaszcza nie opierzonej, występują krwawe obrzęki i strupy różnej wielkości (rys. 2).
Przy przebiegu ostrym, padnięcia mają już miejsce w 2.- 6. dniu, a przy chronicznym po kilku tygodniach choroby. Może pojawić się t postać porażenna (zatrucie toksynami). Śmiertelność wynosi około 10%, w dużych stadach jest wyższa.
Oprócz zmian na skórze, zwłaszcza głowy (rys. 2), dzwonkach i grzebieniu, obrzęku stawów, zapalenia ścięgien, choroba może wystąpić w formie posocznicowej. W jamie brzusznej i worku osierdziowym pojawia się wówczas zwiększona ilość płynu surowiczego ze strzępkami włóknika, ponadto – obrzęk wątroby, śledziony, nerek, zapalenie błony śluzowej jelit. W mięśniach powstają wybroczyny, a nawet wylewy krwawe, mogą zdarzyć się pasmowate zwyrodnienia.
W rozpoznaniu choroby konieczne są badania bakteriologiczne. Nekiedy oprócz gronkowców izolować można i inne bakterie, jak na przykład Clostridium, Escherichia.

Rozpoznanie różnicowe

Obrzęki stawów zdarzają się przy streptokokozie, pulorozie, salmonelozie (gołębie), chorobie obrzękowej, zakaźnym zapaleniu stawów, skazie moczanowej. Przy postaci porazennej należy wykluczyć choroby układu nerwowego, jak chorobę Mareka, chorobę Gumboro zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia, pomór rzekomy, niedobór witaminy itp.
Zapobieganie polega na utrzymywaniu higieny pomieszczeń, chronieniu ptaków przed skaleczeniami (zwłaszcza w chowie klatkowym). Urządzenia (np. paszociąg) nie powinny stwarzać możliwości otarć i skaleczeń. Ptakom trzeba zapewnić odpowiednią, miękką ściółkę oraz nie zakażoną gronkowcami paszę. Pomieszczenia powinno się często dezynfekować.

KORYNEBAKTERIOZA (corynebacteriosis)

Stwierdzono jej występowanie u kurcząt i gęsiąt. Przyczyną, jest maczugowiec – Corynebacterium. Maczugowce są szeroko rozprzestrzenione w przyrodzie. Występują w glebie i produktach żywnościowych, wywołują choroby roślin, zwierząt i ludzi. Mogę być przyczyną zachorowań ptaków, zwłaszcza w hodowlach wielkostadnych. Istotna, rolę w powstawaniu choroby odgrywają niekorzystne warunki środowiskowe i nieodpowiednie żywienie. Choroba objawia się dusznością, osłabionym apetytem, biegunką, niedokrwistością. Mogą pojawić się bolesne obrzęki stawów nóg. Ptaki chętnie leżą, spędzane -:poruszają się z trudnością, zataczając się. Choroba ciągnie się przez kilka tygodni. Osobniki słabsze padają po 2. – 3. tygodniach.

W trakcie sekcji stwierdza się zapalenie płuc, zmętnienie worków powietrznych, włóknikowe zapalenie worka osierdziowego, drobne ogniska martwicze w wątrobie, powiększenie śledziony, nieżyt jelit. W obrzękłych stawach ma miejsce zwiększenie ilości płynu surowiczego z wytrącającym się włóknikiem.

Rozpoznanie przeprowadza się na podstawie wyników bakteriologicznych. Niekiedy można także obok Corynebacterium izolować inne drobnoustroje warunkowo chorobotwórcze (E. coli, Proteus, Staphylococus, Streptococcus i inna). W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć salmoneloze, mykoplazmozę, stafylokokozę, streptokozę, choroby wirusowe.
Zapobieganie polega na zapewnieniu ptakom odpowiednich warunków środowiskowych i żywieniowych.