Bartosz Korytkowski
Skaza moczanowa może powodować znaczne straty w produkcji drobiarskiej. To schorzenie metaboliczne występuje u różnych gatunków drobiu, najczęściej dotyczy kur, indyków i kaczek. Ptaki te są szczególnie narażone na występowanie skazy moczanowej ze względu na specyfikę ich diety i metabolizmu.
Foto: pixabay.com
U drobiu dzikiego skaza moczanowa występuje znacznie rzadziej, ponieważ dieta tych ptaków jest bardziej zróżnicowana i nie zawiera tak dużych ilości białka i puryn jak dieta drobiu hodowlanego. Jednakże jeśli ptaki dzikie dostają się do karmników, w których są podawane duże ilości jedzenia bogatego w białko, to także mogą być narażone na rozwój skazy moczanowej. Skaza moczanowa jest spowodowana nadmiernym spożyciem białka i związanych z nim puryn, które są metabolizowane w organizmie do kwasu moczowego. Puryny wchodzą w skład jądra komórki, są naturalnymi związkami organicznymi, które występują w wielu produktach pochodzenia zwierzęcego. Wskutek zaburzonego metabolizmu puryn występuje nadmierne gromadzenie się kwasu moczowego. Po spożyciu puryny są przekształcane w organizmie w kwas moczowy. W przypadku kiedy organizm nie jest w stanie wydalić wystarczającej ilości kwasu moczowego, dochodzi do jego gromadzenia się we krwi i odkładania się w tkankach i stawach, co powoduje skazę moczanową. Zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi powoduje odkładanie się jego kryształków w stawach i tkankach, co prowadzi do objawów skazy moczanowej.
Inne czynniki, które mogą przyczyniać się do powstawania skazy moczanowej u drobiu to:
• zaburzenia metaboliczne takie jak choroby nerek lub cukrzyca,
• nadmierne ilości tłuszczów w diecie ptaków,
• zaburzenia hormonalne, takie jak np. nadczynność tarczycy,
• genetyczne predyspozycje.
Duży wpływ na powstawanie skazy moczanowej wywierają czynniki żywieniowe powodujące uszkodzenie nerek, jak np. nadmiar soli kuchennej, obecność w paszy soli metali ciężkich i galaktozy, niedobory składników mineralnych i witamin. Również zepsuta karma, przeziębienia, niedobór wody pitnej, toksyny grzybicze mogą tę jednostkę chorobową powodować. Przy równoczesnym nadmiarze białka w diecie ptaków także niedobór witaminy A sprzyja występowaniu tej choroby. Chorują głównie ptaki dorosłe, choć stwierdzono ją także u piskląt i zarodków. U tych ostatnich proces pojawienia się skazy moczanowej może rozwijać się w drugiej połowie okresu inkubacji, bowiem produkcja kwasu moczowego rozpoczyna się już w 5-6 dniu rozwoju embrionalnego, jednakże dopiero od 11 dnia staje się on głównym produktem przemiany azotowej zarodka.
Leczenie skazy moczanowej obejmuje przede wszystkim zmiany w diecie ptaków, które mają na celu zmniejszenie spożycia białka i puryn. Można również stosować leki przeciwzapalne i doustne leki moczopędne, aby zmniejszyć stężenie kwasu moczowego we krwi i zmniejszyć odkładanie kryształów. Po konsultacjach z lekarzem weterynarii stosować można w diecie chorych ptaków duże dawki witaminy A i B12, kwas acetylosalicylowy w wodzie do picia.
Warto zauważyć, że skaza moczanowa to choroba metaboliczna, która może dotknąć każdego ptaka, który ma zaburzenia metaboliczne puryn i kwasu moczowego. Dlatego ważne jest, aby utrzymywać odpowiednią dietę i dbać o zdrowie ptaków.
Objawy skazy moczanowej u drobiu mogą się różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby i lokalizacji odkładania się kryształków kwasu moczowego. Niektóre z najczęstszych objawów skazy moczanowej u drobiu:
1. Obrzęk i zaczerwienienie stawów. Stawy, które są dotknięte skazą moczanową, mogą być ponadto opuchnięte i bolesne w dotyku. Ptaki zazwyczaj wykazują sztywność i trudności w poruszaniu się.
2. Zmniejszona aktywność. Ptaki ze skazą moczanową zazwyczaj stają się mniej aktywne, unikają ruchu i wykazują problemy z poruszaniem się. Mogą też tracić na wadze i przestać w odpowiednich ilościach spożywać paszę i wodę.
3. Utrata masy ciała. U ptaków z zaawansowaną skazą moczanową często występuje utrata masy ciała, ponieważ mają trudności z poruszaniem się i jedzeniem.
4. Zwiększone picie i oddawanie moczu. Zwiększone wydalanie kwasu moczowego w moczu może prowadzić do zwiększonej ilości picia i oddawania moczu u chorych ptaków.
5. Trudności z oddychaniem. W przypadkach ciężkich skazy moczanowej ptaki mogą mieć trudności z oddychaniem, co wynika z odkładania się kryształków kwasu moczowego w płucach.
Skaza moczanowa cechuje się także odkładaniem kwasu moczowego i moczanów na otrzewnej, stawach oraz tkankach. W zależności od lokalizacji zmian wyróżniana jest postać trzewiowa, uogólniona lub nerkowa oraz forma stawowa, przy czym mogą one występować jednocześnie lub osobno tak u osobników dorosłych, jak i u piskląt i zarodków. U kur zmiany mogą być umiejscowione w różnych stawach, najczęściej jednak palców i skokowych. Pisklęta stają się mało ruchliwe, pobierają zbyt małe ilości paszy i wody, cechują je nieduże przyrosty, często przysiadają, mają biegunkę. U indyków natomiast proces chorobowy lokalizuje się w stawach skrzydeł, skokowych oraz palców. Powoduje to u nich dużą bolesność, chore indyki kuleją, zmniejsza się ich masa ciała, na stawach występują bolesne w dotyku obrzęki. Gęsi rzadziej aniżeli drób grzebiący chorują na skazę moczanową, a u osobników korzystających z pastwisk ta jednostka chorobowa praktycznie nie występuje. Młode gąsięta należy jednakże zawsze chronić przed wyziębieniem, przed przeziębieniami, które mogą skutkować zapaleniami nerek. Taka ochrona obejmuje wszystkie ptaki, jednakże młode osobniki są szczególnie wrażliwe na niesprzyjające warunki atmosferyczne.
Skaza moczanowa może mieć ostry lub przewlekły przebieg. Rozwija się w przeciągu kilku lub kilkunastu dni. Upadki ptaków mogą występować na każdym etapie choroby. Może także pojawiać się wtórnie w przypadkach m.in. zapalenia nerek, przeziębienia, zakaźnego zapalenia oskrzeli, choroby Gumboro i innych.
Istotne znaczenie w leczeniu skazy moczanowej ma profilaktyka, a w niej zapewnienie dobrostanu, który w chowiE drobiu w dużej mierze gwarantuje osiąganie określonych sukcesów. Hodowcy winni zwracać dużą uwagę na odpowiednie żywienie (wg norm żywieniowych: zapewniając ptakom właściwy poziom białka, energii, soli mineralnych i witamin). Szczególnie dotyczy to skarmianych mieszanek, które odbiegają często swoim składem od obowiązującej receptury (wysoka zawartość NaCl, mocznik, zjełczałe tłuszcze). Mieszanki takie mogą być przyczyną upadku kurcząt w wyniku bezpośrednich zatruć lub na drodze uszkodzenia nerek sprzyjają rozwojowi skazy moczanowej. Ptakom należy również stworzyć odpowiednie warunki wychowu, zabezpieczające je przed przeziębieniami oraz zapewnić stały dostęp do wody.
Spis piśmiennictwa dostępny u autora
