Mgr inż. Sara Dzik,
Dr hab. inż. Tomasz Mituniewicz,
Czystość budynków dla drobiu łączy się nierozerwalnie z pojęciem higiena pomieszczeń inwentarskich, na które składa się skuteczna dezynfekcja, dezynsekcja i deratyzacja (DDD). Czynności te bez wątpienia są istotnym elementem bioasekuracji. To z kolei przekłada się na zdrowotność ptaków, rentowność stada i uzyskanie satysfakcjonujących zysków ekonomicznych.
Rysunek 1. Kurniki dla brojlerów należy umyć myjką ciśnieniową z wykorzystaniem pianowego środka myjącego, który powinien być kompatybilny z zastosowanym środkiem dezynfekcyjnym. Następnie pianę należy spłukać gorącą wodą (en.aviagen.com)
Główny Inspektorat Weterynarii podaje, iż zarządzając fermą, drobiu powinny być stosowane niniejsze środki bioasekuracji:
− stosowanie zasady „cały kurnik pełen lub cały kurnik pusty”;
− zapewnienie odpowiednich warunków utrzymania w zakresie temperatury, wilgotności, wymiany powietrza, dostępu światła;
− stosowanie prawidłowej obsady kurnika;
− utrzymywanie w jednym kurniku, w obrębie jednego stada, drobiu w jednakowym wieku;
− izolacja poszczególnych kurników przez zapewnienie osobnej obsługi, żywienia, narzędzi;
− zabezpieczenie paszy przed dostępem gryzoni i dzikich ptaków;
− rejestrowanie wejść osób postronnych na teren gospodarstwa;
− odkażanie kół pojazdów wjeżdżających na teren gospodarstwa;
− regularne aktualizowanie planu zabezpieczenia gospodarstwa przed gryzoniami;
− rejestrowanie prowadzonych regularnie czynności odkażania, dezynsekcji i deratyzacji (www.wetgiw.gov.pl).
Winnicki (2008) podaje, że mycie i dezynfekcja budynków inwentarskich nie powinny być traktowane jako dodatkowy koszt, tylko jako inwestycja. Jest to szczególnie ważne, gdyż wiąże się z uzyskaniem dobrych wyników produkcyjnych, jeśli zwierzęta nie będą narażone na działanie patogenów. Tylko zwierzęta będące w dobrym stanie zdrowotnym mogą wydobyć w całości swój potencjał genetyczny.
Proces czyszczenia budynków dla drobiu jest szczególnie ważny podczas wymiany stada, niezależnie czy dotyczy to niosek, czy brojlerów. Dzięki właściwe przeprowadzonemu odkażaniu istnieje możliwość zapobiegania chorobom drobiu tj. chorobie Mareka, mykoplazmom, wirusowym infekcjom układu oddechowego czy chorobom wywoływanym przez bakterie i grzyby, jak Escherichia coli czy Aspergillus. Szczególną uwagę należy zwrócić na zwalczanie pałeczek Salmonella w stadzie – zwłaszcza Salmonella Enteritidis, która odgrywa znaczącą rolę w występowaniu zatruć pokarmowych u ludzi. Patogen może namnażać się w przewodzie pokarmowym ptaka, niekoniecznie od razu wywołując chorobę. W konsekwencji może dojść do skażenia układu rozrodczego oraz transmisji bakterii do jaja (smallfarms.cornell.edu).
Wattagnet.com podaje 10 wskazówek, dzięki którym możliwe jest zminimalizowanie niekorzystnych skutków choroby u drobiu, zoptymalizowanie wydajności oraz zapewnienie ptakom dobrostanu, oraz zagwarantowanie bezpiecznej żywności.
1. Opracuj plan – każdy program dezynfekcji budynków dla drobiu powinien zostać poprzedzony ułożeniem planu. Wówczas należy wyszczególnić daty i godziny przeprowadzonych zabiegów, kto je przeprowadzi, jaki będzie potrzebny nakład pracy.
2. Zapewnij ochronę przed owadami – stosowanie odpowiednich środków owadobójczych umożliwia pozbycie się owadów, które mogą przenosić choroby i niepokoić ptaki.
3. Usuń kurz – przed przystąpieniem do dezynfekcji właściwej należy oczyścić budynek z kurczu, pajęczyny.
4. Natrysk wstępny – wstępne rozpylenie detergentu za pomocą odpowiedniego sprzętu mające na celu usunięcie pozostałego kurzu.
5. Zabierz sprzęt – jeśli to możliwe wynieś z budynku sprzęt, a poidła podnieś do góry.
6. Usuń ściółkę.
7. Mycie – za pomocą myjki ciśnieniowej z detergentem w pianie umyj budynek, a następnie spłucz gorącą wodą (Rys. 1).
8. Czysty system pojenia – pamiętaj o wyczyszczeniu i zdezynfekowaniu systemu pojenia. Jest to szczególnie ważne, gdyż w rurach wodnych może dochodzić do tworzenia się biofilmu. Powinno być to wykonywane przed każdym wprowadzeniem nowego stada. Umyj i zdezynfekuj cały sprzęt do karmienia i pojenia ptaków.
9. Dezynfekcja – używaj środka dezynfekcyjnego tylko i wyłącznie dopuszczonego do obrotu. Zawsze postępuj zgodnie z instrukcją producenta. Pamiętaj, że środki dezynfekcyjne nie są skuteczne, jeśli budynek jest zabrudzony i nagromadzone są duże ilości kurzu. Nie należy ich stosować na mokre powierzchnie, gdyż może to spowodować ich rozcieńczenie.
10. Fumigacja – należy ją przeprowadzić jak najszybciej po dezynfekcji, z zachowaniem odpowiednich warunków otoczenia: temperatura musi wynosić min. 210C, a wilgotność względna powietrza przynajmniej 65% (Rys. 2) (wattagnet.com).
Dodatkowo Aviagen podaje, że dobry i skuteczny plan czyszczenia budynków dla drobiu powinien być: solidny, obowiązkowy, praktyczny, ekonomiczny, rozsądny finansowo, regularnie przeglądany oraz uwzględniać program szkolenia pracowników (en.aviagen.com).
Analizując proces dezynfekcji kurników, należy podkreślić jego istotność. Dzięki odkażaniu z zastosowaniem odpowiednich środków dezynfekcyjnych możliwe jest zniszczenie w środowisku bytowania ptaków drobnoustrojów potencjalnie patogennych, mogących powodować występowanie jednostek chorobowych. Jak podają Kołacz i Dobrzański (2019) dezynfekcja uznawana jest za jedno z najważniejszych ogniw w zwalczaniu chorób zakaźnych. Odgrywa szczególną rolę w profilaktyce zootechnicznej i weterynaryjnej. Jednak w tym przypadku najważniejsze jest dobranie odpowiedniej metody dezynfekcji (metody fizyczne, metody chemiczne; Rys. 3) oraz właściwego środka.
Wybierając środek dezynfekcyjny, należy wziąć pod uwagę:
− właściwości chemiczne,
− czas kontaktu dezynfektanta z powierzchnią,
− mechanizm działania,
− zakres temperatur, w których środek będzie aktywny,
− sposób biodegradacji w środowisku,
− należy zwrócić uwagę czy możliwe jest stosowanie środka dezynfekcyjnego w obecności ptaków – większość preparatów z uwagi na toksyczność nie powinna być stosowana w obecności zwierząt,
− informację, przeciwko jakim drobnoustrojom środek jest najskuteczniejszy,
− istotne znaczenie ma także to, w jakich warunkach środowiskowych dany środek może być stosowany. Problem najczęściej stanowi dolny zakres temperatury. Wiele środków dezynfekcyjnych jest nieskuteczna w niskich temperaturach. Zatem jeśli taka sytuacja ma miejsce, do dezynfektanta można dodać np. glikol propylenowy, który zwiększa skuteczność dezynfekcji w niskich temperaturach (Kołacz i Dobrzański, 2019).
Rysunek 2. Fumigacja powinna zostać przeprowadzona natychmiast po dezynfekcji (en.aviagen.com)
Rysunek 3. Dobór odpowiedniej metody dezynfekcji ma kluczowe znaczenie w jej skuteczności. Wyróżnia się fizyczne i chemiczne metody odkażania (Kołacz i Dobrzański, 2019)
Bez wątpienia czyste budynki dla drobiu oraz odpowiednia higiena ich otoczenia pomagają w utrzymaniu stada w dobrej kondycji. Przede wszystkim na skutek działań DDD możliwe jest ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, to z kolei korzystnie wpływa na ekonomikę produkcji. Dlatego utrzymanie odpowiedniej higieny i czystości powinno być standardem na fermach, zwłaszcza na fermach wielkotowarowych, gdyż jest to działanie profilaktyczne w zapobieganiu występowaniu wielu chorób w stadzie oraz sprzyja opłacalności produkcji.
