Dr inż. Alina Rachwał, Poznań

Witamina B1 (tiamina, aneuryna)

Witamina B1 wchodzi w skład karboksylazy, która bierze udział w przemianie węglowodanów spełnia ważną rolę w czynnościach ośrodkowego układu nerwowego. W środowisku kwaśnym jest wytrzymała na wysoką temperaturę, w środowisku obojętnym i zasadowym szybko ulega utlenieniu. Szczególnie wrażliwe na niedobór witaminy B1 są gołębie i 9 – 12-dniowe kurczęta, u których zaburzenia w przemianie materii prowadzą głównie do zapalenia wielonerwowego (połyneuritis). Leghorny znoszą lepiej niedobór witaminy B1 niż rasy cięższe. Predysponującymi czynnikami w powstawaniu choroby są między innymi stany zapalne przewodu pokarmowego, biegunki, choroby zakaźne i nieodpowiednie żywienie (np. węglowodany zwiększają zapotrzebowanie na witaminę B1). Zbyt wysoka temperatura otoczenia również prowadzi do zwiększonego zapotrzebowania ptaków na tę witaminę.

Objawy niedoboru witaminy B1:
osowienie, nastroszenie piór, brak apetytu, zasinienie grzebienia i dzwonków, biegunka – występują nagle. Następnie dochodzi do zwiotczenia mięśni, trudności w chodzie i połykaniu, obserwuje się drgawki, objawy duszności, konwulsji, szczudłowy chód, zarzucanie głowy na grzbiet (szczególnie u gołębi) i „patrzenia w gwiazdy” (rys. 1 i 2). Niski poziom witaminy B1 w paszy jest przyczyną zahamowania wzrostu (rys. 3).

Obraz sekcyjny:
wychudzenie, zanik mięśni – zwłaszcza żołądka mięśniowego, zanik gruczołów rozrodczych (szczególnie jąder), rozszerzenie prawej komory serca, przerost mięśnia sercowego, zwiększona ilość płynu w worku osierdziowym, tłuszczowe zwyrodnienie wątroby, przerost kory nadnerczy. Histologicznie stwierdza się zwyrodnienie bez cech zapalnych nerwów obwodowych i włókien mięsnych serca.

Rozpoznanie
Należy wykluczyć pomór rzekomy, chorobę Mareka, zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia oraz niedobór witaminy E (obłęd kurczęcia).

Leczenie
Ponieważ witamina B1 nie jest magazynowana w wątrobie, powinno się podawać ją często, co najmniej 2 razy dziennie przez kilka dni według zaleceń lekarza weterynarii.

Zapobieganie
Odpowiednio przechowywana pasza powinna zawierać dostateczną ilość witaminy B1.

Źródła witaminy B1:
ziarna zbóż, zielonki, mleko, żółtka jaj, drożdże. W tabeli przedstawiono zawartość w drożdżach witaminy B1 i innych witamin rozpuszczalnych w wodzie.

Ilość witamin w drożdżach ulega znacznym wahaniom w zależności od wielu czynników (np. od przechowywania, rodzaju drożdży itd.). Drożdże należy rozprowadzać w wodzie i dodawać do paszy wilgotnej lub rozcierać i dodawać do paszy suchej. Nie dodawać do wody pitnej.
Zawartość drożdży w paszy nie powinna przekraczać 2-3%. Przedawkowanie może spowodować biegunki lub „gazowe wole”. Uwaga. W białku jaja kurzego, sercu i śledzionie zwierząt stałociepinych oraz w surowym mięsie znajduje się antywitamina niszcząca witaminę B1.
Niedobór witaminy B1 w diecie niosek staje się przyczyną obniżenia poziomu tej witaminy w żółtku jaja, co z kolei prowadzi do wystąpienia objawów niedoboru witaminy B1 u zarodków i piskląt.

Rysunek 1. Niedobór witaminy B1 u gołębia

Rysunek 2. Niedobór witaminy B1 u kurczęcia

Rysunek 3. Wzrost indycząt otrzymujących w paszy różne dawki witaminy B1

Witamina PP (niacyna, witaminaB5, kwas nikotynowy, amid kwasu nikotynowego)

Witamina PP (niacyna) jest oporna na ogrzewanie i utlenianie. Stanowi składnik koenzymu I i koenzymu II, które odgrywają ważną rolę w przemianie węglowodanowej, tłuszczowej i białkowej. Ma istotne znaczenie w reakcjach energetycznych w organizmie. Stymuluje produkcję kwasu foliowego przez bakterie jelitowe, który jest niezbędny w procesach krwiotwórczych. Wpływa na wytwarzanie kwasu solnego w żołądku.
Do syntetyzowania niacyny przez bakterie jelitowe konieczny jest tryptofan, ważną rolę odgrywa ponadto witamina B6. Na niedobór niacyny wrażliwe są ptaki młode.

Objawy niedoboru niacyny
Utrata apetytu, biegunka, słaby wzrost, złe upierzenie (rys. 4), zapalenie skóry nóg. Mogą wystąpić objawy nerwowe (drżenia i porażenia), obniżenie wylęgowości (rys. 5). Objawy chorobowe określa się jako DDD (depressio, diarrhŏe, dermatitis).

Obraz sekcyjny:
jest mało charakterystyczny. Występują stany zapalne błony śluzowej języka, jamy dziobowej i górnej części przełyku.

Leczenie
Syntetyczne preparaty niacyny.

Zapobieganie
Odpowiednia karma. Należy unikać jednostronnego karmienia ptaków kukurydzą, która zawiera bardzo mało tryptofanu koniecznego do produkcji niacyny. Przy żywieniu kukurydzą trzeba dodawać niacynę lub pasze zawierające tryptofan (mączka rybna, lucerna, mleko) oraz witaminę B6.

Źródła niacyny:
drożdże, jaja, liściaste jarzyny, zboża, produkty zbożowe (rys. 6), preparaty syntetyczne.

 

Tabela. Zawartość witamin w drożdżach w mg% w przeliczeniu na suchą masę

Rysunek 4. Niedobór witaminy PP u 6-tygodniowego kurczęcia typu brojler. Zmiany w upierzeniu.

Rysunek 5. Wpływ witaminy PP na wylęgowość jaj kurzych

Rysunek 6. Zawartość witaminy PP w paszach (mg/kg paszy):
a – ziemniaki, b – mleko chude w proszku, c – susz z lucerny,
d – ziarno kukurydzy, e – melasa, f – mączka mięsna, g – ziarno pszenicy,
h – mączka rybna, i – kiełki pszeniczne.