Dr inż. Alina Rachwał
Choroby wywoływane przez tasiemce
CESTODOZA (cestodosis)
Występuje u kur, indyków, perlic, bażantów, kaczek i gęsi. Przyczyną są bardzo liczne gatunki tasiemców. Przebywają one w jelicie cienkim. Wszystkie gatunki, których rozwój poznano, mają różnych żywicieli pośrednich (rys. 1). Okres prepatentny wynosi
11 – 21 dni. W tabeli 1. podano przykładowo dane o niektórych tasiemcach.
Źródła zarażenia są różne z powodu licznych żywicieli pośrednich. Tasiemce, uszkadzając błonę śluzową jelit, wywierają ucisk na drobne naczynia krwionośne, co z kolei prowadzi do ich pękania i wybroczyn. Dochodzi także do zatrucia toksynami produkowanymi przez tasiemce.
Rysunek 1. Cykl rozwojowy Drepanidotaenia lanceolata. Gęś zarażona (1) wydala do wody jaja tasiemca (2), które zjada oczlik (3). Gęś (4) zaraża się zjadając oczlika z inwazyjnymi cysticerkoidami.
Tab. 1. Najważniejsze dane dotyczące tasiemczyc
Choroba objawia się niedokrwistością, osowieniem, wychudzeniem, biegunką, niedowładem kończyn. Śmierć występuje tylko przy znacznej inwazji pasożyta. Podczas sekcji stwierdza się niedokrwistość, wychudzenie oraz przewlekły stan zapalny jelita cienkiego. Przy zarażeniu przez Raillietina echinobothrida obserwuje się guzki podobne do gruźliczych. Zapobieganie zarażeniu tasiemcem jest utrudnione z powodu wielu żywicieli pośrednich. Należy odrobaczać ptaki dorosłe oraz zmieniać tereny pastwiskowe, a młodzież i osobniki dorosłe trzeba trzymać oddzielnie.
Choroby wywoływane przez przywry
TREIMATODOZA (trematodosis)
Występuje u kur, rzadziej u innych gatunków drobiu i ptaków dzikich. Przyczyną są, przywry (rys. 2., tab. 2). Cykl rozwojowy jest złożony. Przykładowo cykl rozwojowy Prosthogonimus ovatus: z jaj w środowisku zewnętrznym wydostają się larwy miracydia, które zostają zjedzone przez ślimaki.
W ich przewodzie pokarmowym przekształcają się w cerkarie i opuszczają ciało ślimaka. Zjedzone przez larwy ważek przekształcają się w metacerkarie. Ptaki zarażają się, zjadając ważki. Okres prepatentny trwa 2 tygodnie (rys. 3). Objawy choroby i obraz sekcyjny związane są, z umiejscowieniem się pasożyta. Przy opanowaniu jajowodu przez pasożyta kura znosi jaja o cienkich skorupach lub bez skorup (lanie jaj). Wskutek zmian zapalnych w jajowodzie powstają jaja nienormalnie ukształtowane, zalegające w jajowodzie lub wpadające do jamy ciała. Pojawiają się „fałszywe nioski”, ptaki przyjmują postawę pingwina. Objawy najczęściej stwierdza się w okresie od maja do lipca (ważki). Przywry atakujące przewód pokarmowy powodują występowanie zmian zapalnych (często krwotocznych) w miejscu swego usadowienia. U ptaków młodych obserwuje się utratę apetytu, zaburzenia w trawieniu, niedokrwistość i chudnięcie. Rozpoznanie choroby polega na stwierdzeniu obecności jaj lub pasożytów w kale, śluzie jajowodu lub jelit.
Tab. 2. Najważniejsze dane dotyczące chorób wywoływanych przez przywry
Rysunek 2 Przywry: a) Peosthogonimus cuneatus b) Psilotrema oligoon, c) Plagiorchis arcuatus d) Echinostoma revolutum e) Catatropis verrucosa
Rysunek 3. Cykl rozwojowy Prosthogonimus ovatus: 1) kura zarażona, 2) jajo pasożyta, 3) miracydium, 4) cerkaria, 5) metacerkaria
CHOROBY WYWOŁYWANE PRZEZ KOLCOGŁOWY
AKANTOCEFALOZA (acanthocephalosis)
Występują u kaczek, gęsi, dzikich ptaków wodnych, przypadkowo u kur. Najczęściej chorują ptaki 3 – 4-miesięczne. Przyczyną choroby są kolcogłowy Acanthocephala/Polymorphus minutus (rys. 4) długości dochodzącej do 15 mm i Filicollis anatis długości nawet do 26 mm. Umiejscawiają się w jelicie cienkim, rzadziej w jelitach ślepych, a niekiedy w prostnicy. Uzbrojonym ryjkiem wnikają aż do błony surowiczej, a nawet ją przebijają (F.anatis) – rys. 5. Cykl rozwojowy jest złożony. Żywicielem pośrednim dla P.minutus jest kiełż, a dla F.anatis – ośliczka. Objawy choroby występują dopiero po masowej inwazji – chwiejny chód, biegunka, niedokrwistość, wychudzenie. Śmiertelność może nawet dochodzić do 40%. W obrazie sekcyjnym obserwuje się lśniące lub zmętniałe guzki dochodzące nawet do wielkości grochu pod błoną surowiczą jelita cienkiego, wywołane zwłaszcza przez F.anatis (rys. 6) W śluzówce stwierdza się przekrwione obrzmienia, niekiedy głębokie owrzodzenia i przekrwienie jelita. Chorobę rozpoznaje się po charakterystycznych zmianach sekcyjnych. Żółtopomarańczowe kolcogłowy wielkości ziarna owsa przyczepione są do ściany jelita. W kale jaja zawierające onkosferę pojawiają się po 22. – 25. dniach od zarażenia.
Rysunek 4. Polymorphus minutus
Rysunek 5. Filicollis anatis przebijający ryjkiem ściane jelita
Rysunek 6. Zmiany w jelicie kaczki wywołane przez Filicollis anatis
