Dr inż. Alina Rachwał, Poznań
Do witamin rozpuszczalnych w wodzie należą witaminy z grupy: B oraz witamina C. Witaminy z grupy B są niezbędne w procesie rozkładu tłuszczów, białek i węglowodanów. Dowiedziono ich udziału w procesach katalitycznych w dwóch etapach. Pierwszy z nich to rozkład tłuszczów na wolne kwasy tłuszczowe i glicerol, rozkład polisacharydów do cukrów prostych oraz białek do aminokwasów. Drugi etap to wytworzenie z tych podstawowych składników koenzymu A.
Brak witamin z grupy B powoduje, że ptaki na przeprowadzenie tych reakcji rozkładu zużywają kilkakrotnie więcej energii i wówczas dużo mniej energii przeznaczają na przyrosty bądź nieśność. Spotykane są przypadki słabych przyrostów kurcząt brojlerów wynikające z niedostatecznej ilości witaminy B w dawce pokarmowej.
WITAMINA B6 (pirydoksyna)
Witamina ta jest składnikiem wielu enzymów, które biorą, udział głównie w przemianie białek i tłuszczów. Występuje w ziarnach wszystkich zbóż, dlatego też przy podawaniu ptakom ziarna rzadko obserwuje się jej niedobory. Zwiększa się jej zapotrzebowanie przy diecie białkowej. Przy zbyt małej ilości witaminy B6 w diecie maleje aktywność transaminazy glutaminowo-szczawiowo-octanowej i następuje spadek y-globulin w surowicy krwi. Obniża się erytropoeza i synteza hemoglobiny, działanie układu limfatycznego zostaje częściowo zahamowane.
Objawy niedoboru
U piskląt niedobór witaminy B6 powoduje utratę apetytu, złe wykorzystanie paszy, zahamowanie wzrostu, osłabienie, niedokrwistość, zaburzenia w produkcji piór (rys. 1). Ptaki siedzą z opartą o podłogę głową. Mogą pojawić się objawy nerwowe. U indycząt i kacząt występują konwulsje. U starszych kacząt stwierdza się porażenia, słabe upierzenie i niedokrwistość. U osobników dorosłych ma miejsce utrata apetytu, wychudzenie, spadek nieśności, niska wylęgowość jaj. U indyków obserwuje się zapalenie skóry w kącie dzioba i na nogach. Niedostateczna ilość witaminy B5 w diecie przyczynia się także do powstania „wiszącego wola” i perozy.
Obraz sekcyjny
Stwierdza się wychudzenie, niedokrwistość oraz zanik śledziony, grasicy i torby Fabrycjusza.
Leczenie
Należy ptakom podawać witaminę B6 oraz odpowiednią karmę.
Zapobieganie
Dieta dla ptaków musi być właściwie zbilansowana także pod względem zawartości wszystkich witamin. W kukurydzy jest mało witaminy B6.
Źródła witaminy B6
Ziarna zbóż /rys. 2/ oraz preparaty syntetyczne.
KWAS FOLIOWY
Rola jego w organizmie polega na udziale w syntezie specyficznych aminokwasów takich jak treonina, histydyna, metionina, cholina, puryna, w syntezie kwasów nukleinowych, co ma znaczenie w procesach rozmnażania się komórek, konieczny jest do tworzenia czerwonych ciałek krwi i normalnej działalności błon śluzowych. Syntezę kwasu foliowego przez bakteryjną florę jelitową stymuluje biotyna. Kwas foliowy pod wpływem wysokiej temperatury ulega zniszczeniu, stąd podczas stosowania do wytwarzania pasz temperatur powyżej 80 st. C, pewna jego część ulega zniszczeniu.
Objawy i obraz sekcyjny
Przy braku kwasu foliowego obserwuje się takie niespecyficzne objawy jak utratę apetytu, zahamowanie przyrostów, występowanie biegunki o barwie białej. Z powodu ograniczonego wytwarzania erytrocytów, u ptaków występuje niedokrwistość. Częstymi są zaburzenia w opierzaniu, zmiany w zabarwieniu skóry i odbarwienie kolorowych piór oraz deformacje kończyn. Mogą pojawić się porażenia ze strony centralnego układu nerwowego. U młodych osobników występuje sztywność „paraliż szyjny” (rysunek 3), drżenie opuszczonych skrzydeł, biegunki i śmierć – często już po 24 – 36 godzinach. Brak kwasu foliowego w stadach reprodukcyjnych przejawia się tym, że spada nieśność i wylęgowość, wzrasta natomiast ilość kalekich piskląt, (nogi i dziób są często wykrzywione), jak również obserwuje się wczesne zamieranie piskląt w momencie kłucia,
pomimo braku zmian wewnętrznych.
Zapobieganie
Należy stosować odpowiednią karmę. Unikać podawania sulfonaimidów i antybiotyków, ponieważ hamują wytwarzanie kwasu foliowego przez bakterie jelitowe (E. coli, Proteus, Enterococcus).
Źródła kwasu foliowego
Dobrymi źródłami tego kwasu są: wątroba, śledziona, drożdże, szpinak, mączka sojowa, ziarna zbóż oraz preparaty syntetyczne.
CHOLINA I BETAINA
W czasopismach drobiarskich pojawiło się już wiele doniesień promujących stosowanie betainy, traktowanej jako produkt konkurencyjny do używanego w żywieniu chlorku choliny. Na rynku pojawiły się pasze zawierające betainę, która całkowicie lub w przeważającej części zastąpiła chlorek choliny. Opinie na temat zastępowania w paszach chlorku choliny betainą są różne. Cholina jest trójmetylową pochodną etanoliny, betaina natomiast jej utrwaloną formą amonową. Cholina jest zaliczana do związków o charakterze witaminowym (witamina B4). Niezbędność jej stosowania jest dowiedziona w doświadczeniach żywieniowych. Cholina jest prekursorem acetylocholiny, uczestniczy w przemianie aminokwasów. Wywiera wpływ na perystaltykę jelit, współdziała w rozszerzaniu krwionośnych naczyń obwodowych, obniża zatem ciśnienie krwi. Wzmaga wykorzystanie kwasów tłuszczowych w wątrobie i zapobiega jej otłuszczeniu. Synteza choliny u ptaków wzrasta z wiekiem. W zasadzie osobniki w wieku powyżej 8 tygodni mają duże zdolności jej syntezy. Istnieje zależność między choliną a kwasem foliowym i witaminą B12. Przy ich niedoborze zapotrzebowanie na cholinę u kurcząt wzrasta kilkakrotnie. Niedobór choliny stwierdza się u ptaków rosnących, przyczynia się on do powstawania perozy wskutek skrócenia kości długich (rys. 4), syndromu stłuszczenia wątroby, zahamowania wzrostu.
Źródła choliny: zielone rośliny, drożdże, ziarna zbóż, mączka rybna. W ziarnie kukurydzy jest mało choliny. Do pasz dodawać można rozpuszczalny w wodzie chlorek choliny. Badania dotyczące możliwości stosowania choliny i betainy w żywieniu zwierząt opierają się na założeniu, że poza funkcją wspólną zarówno cholina, jak i betaina wykazują szerszy zakres działania w procesach metabolicznych, ale o tym w numerze czerwcowym.
