Dobra jakość wody dla drobiu

Bartosz Korytkowski

Prawidłowe zaopatrzenie drobiu w wodę pitną pomaga utrzymać stado w dobrej kondycji i zapobiec wielu chorobom. Hodowca, obserwując ptaki może wnioskować o dobrym działaniu systemu pojenia i o dostępności wody. W procesie żywieniowym woda jest równie ważna, jak pasza. I tak jak i pasza ma ona być najwyższej jakości.

Woda warunkuje wszystkie procesy fizykochemiczne, stanowi środowisko, w którym przebiegają reakcje biochemiczne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Woda bierze udział procesach trawienia, oddychania, wydalania. W organizmie wszelkie płyny ustrojowe jako swój główny składnik posiadają wodę. Procesy transportu składników odżywczych (np. glukozy, aminokwasów, witamin, składników mineralnych) mogą się odbywać głównie dzięki wodzie. Ponadto woda transportuje z gruczołów wydzielania wewnętrznego hormony, transportuje gazy (zwłaszcza tlen niezbędny w reakcjach komórkowego utleniania i dwutlenek węgla powstający w tych reakcjach).

Przy udziale wody w organizmie następują ważne procesy usuwania końcowych zbędnych produktów przemiany materii i toksyn. Ponadto dzięki wodzie utrzymywana jest prawidłowa homeostaza komórkowa i transport hormonów. Uczestniczy również w procesach termoregulacji ciała. Woda wewnątrz komórek bierze udział w wymianie między organellami, a szczególnie pomiędzy mitochondriami i cytozolem. Zmiany regulacji pH ciśnienia osmotycznego, koncentracja elektrolitów i wiele innych fizjologicznych reakcji wymagają bezwzględnie obecności wody.

Ptaki powinny mieć możliwość do woli (i stosownie do swojego zapotrzebowania) przez całą dobę pobierać wodę dobrej jakości. Nowoczesne pomieszczenia drobiarskie wyposażone w automatyczne urządzenia do pojenia w pełni takie potrzeby zaspokajają. Do obowiązków hodowcy należy ciągła obserwacja stada w celu dokonywania brakowania, eliminowania ze stada osobników chorych lub z ewentualnymi symptomami chorobowymi, tak ażeby w miarę możliwości nie korzystały one z tych samych poideł co osobniki zdrowe. Należy bezwzględnie pamiętać o tym, że przy wybiegowym chowie drobiu poidła w odpowiedniej ilości powinny się znajdować zarówno w pomieszczeniu, jak i na wybiegu.

W zależności od formy podawanej mieszanki paszowej (sypka lub granulowana) kształtować się może ilość pobieranej przez ptaki wody. Mieszanka granulowana, jak również pasze, o dużym udziale białka powodują większe spożywanie wody przez ptaki. Wysokobiałkowe pasze powodują większą potrzebę zwiększenia wydalania kwasu moczowego przez nerki. Zwiększone zapotrzebowanie drobiu na wodę można stwierdzić również przy zwiększonym udziale w dawce pokarmowej składników mineralnych.
Z organizmu ptaka usuwanie wody zachodzi kilkoma drogami:

• przede wszystkim z kałomoczem (około 50%),
• przez skórę,
• wraz z wydychanymi gazami,
• w znoszonych przez nioski jajach.

Sukcesy w produkcji drobiarskiej możemy osiągnąć m.in. poprzez używanie do pojenia ptaków dobrej jakości wody, niezanieczyszczonej i odpowiadającej normom mikrobiologicznym. Wiele źródeł wody pitnej zawierać może patogenne mikroorganizmy. Jednym z głównych założeń dezynfekcji czy też sanityzacji wody jest usunięcie albo całkowita redukcja takich patogenów w celu odpowiedniej higieny sanitarnej wody pitnej. Ma to na celu zapewnienie zdrowia ptakom i pozwala na osiągnięcie lepszych wyników produkcyjnych.
W produkcji drobiarskiej problematyka dobrej jakości wody częstokroć jest problematyką trochę bagatelizowaną. Zapotrzebowanie drobiu na wodę uzależnione jest od całego szeregu czynników m.in. od:

• warunków utrzymania,
• gatunku drobiu,
• wieku ptaków,
• stanu fizjologicznego,
• tempa wzrostu,
• poziomu nieśności.

Spożycie wody uzależnione jest także w dużej mierze od wielkości dziennej dawki pokarmowej. Najczęściej przyjmuje się, że na 1 g spożywanej paszy drób potrzebuje od 2 do 3 ml wody. Tak więc ilość pobieranej przez ptaki wody jest dwu- a nawet trzykrotnie większa od ilości spożywanej paszy. Istotnym czynnikiem pozostaje również pora roku, jako że podczas upalnych dni pobieranie wody staje się znacznie większe aniżeli w chłodniejszej porze roku. Stres cieplny pozostaje szczególnie silny u indyków. Ten gatunek drobiu jest bowiem bardziej aniżeli pozostałe wrażliwy na przegrzanie.

W celu ochłodzenia swojego organizmu indyki pobierają znaczne ilości wody. Taka sytuacja może w konsekwencji doprowadzić u nich do powstawania obwisłego wola. Przy takich dolegliwościach indyki mają trudności z pobieraniem paszy, a w związku z tym mają także mniejsze przyrosty masy ciała, a nawet może wówczas dochodzić do padnięć w stadzie. Poprawę ich stanu, zdrowia możemy w tej sytuacji uzyskać, podając im do picia wodę z dodatkiem probiotyku, wzbogaconego o witaminę C.
Woda przeznaczona do pojenia drobiu musi być bezwzględnie czysta, świeża, a jej temperatura powinna wynosić około 15OC. Zbyt wysoka temperatura wody powoduje, że przy wysokiej temperaturze otoczenia nie chłodzi ona dostatecznie organizmu ptaka, jest także niechętnie pobierana przez ptaki, tym samym powoduje mniejsze spożycie paszy i gorsze wyniki produkcyjne. Schładzanie wody pitnej jest dobrym sposobem zapobiegania skutkom cieplnego stresu.

Jakość wody przeznaczanej do pojenia drobiu nie powinna odbiegać od norm przyjmowanych dla wody przeznaczonej do spożycia dla ludzi. Powinna to być zawsze świeża woda. Woda przed uznaniem jej za zdatną do picia powinna „przechodzić” kompleksowe badania sanitarno-higieniczne i badane wskaźniki jakościowe muszą odpowiadać określonym normom.

Najważniejsze, czym powinna się cechować woda do picia dla drobiu to:

• brak zanieczyszczeń mikrobiologicznych,
• brak zanieczyszczeń chemicznych,
• odpowiednia twardość,
• obojętne pH od 7,0 do 8,0,
• temperatura wody pitnej dostosowana do wieku ptaków (pisklętom podajemy wodę o temperaturze około 20-21OC, a ptakom dorosłym o temperaturze 10-15OC).

Smakowitość wody do picia uzależniona jest od ilości zawartych w niej domieszek organicznych i nieorganicznych. Najbardziej istotnymi pozostają tutaj NaCl, MgSO4, MgCl2, Fe(HCO3)2 oraz związki humusowe. Żelazo w wodzie wpływa wyraźnie na jej smak i powoduje mętność wody. Woda nie może również zawierać amoniaku. Azotany i azotyny w wodzie mogą natomiast nasuwać podejrzenie o jej organicznym zanieczyszczeniu. Woda nie powinna zawierać azotynów pochodzenia zwierzęcego. Na zanieczyszczenie domowymi ściekami może wskazywać nadmiar w wodzie chlorków. Obecność w wodzie w wyższych stężeniach siarczanów może powodować biegunki. Podobnie może działać także zbyt duża zawartość w niej magnezu. Zbyt miękka woda posiada mdły smak i ptaki pobierają ją bardzo niechętnie. Natomiast duża twardość wody może powodować schorzenia ptaków.

Woda stosowana do pojenia drobiu powinna być poddawana częstym i systematycznym kontrolom. Równie ważne jak fizykochemiczne są badania bakteriologiczne wody w celu stwierdzenia, czy woda nie zawiera nadmiernych ilości drobnoustrojów i czy nie występują drobnoustroje chorobotwórcze. Bardzo istotne są również badania na miano coli (zawartość drobnoustrojów z grupy pałeczek okrężnicy). Świadczą one o zanieczyszczeniu wody odchodami ludzkimi i zwierzęcymi. Kontrola czystości wody jest szczególnie istotna w okresie letnim, jako że dochodzić może w niej do znacznego wzrostu niekorzystnej flory bakteryjnej. Woda przeznaczona do pojenia nie może zawierać żadnych toksycznych zanieczyszczeń, bakterii, pasożytów. Jak już wyżej wspomniano, powinna mieć obojętny odczyn. Ptaki niechętnie pobierają wodę o kwaśnym odczynie, w której bardzo szybko rozwijają się pleśnie wytwarzające toksyny (pH 1-2). Przy pH 4 wody (np. po dodaniu do niej kwasów organicznych) także występuje możliwość rozwoju niepożądanych drobnoustrojów, drożdży i pleśni. Niedopuszczalne jest stosowanie dla drobiu wody zanieczyszczonej mikrobiologicznie. Woda może z pewnością stanowić istotny czynnik rozprzestrzeniania się chorób. W skażonej wodzie (a szczególnie sprzyja temu podwyższona temperatura) bardzo szybko namnażają się drobnoustroje wywołujące różne schorzenia drobiu.

Spis piśmiennictwa dostępny u autora.