Choroba Mareka /MD/
Chorobę wywołuje wirus z rodziny Herpesviridae, podrodzina Alphaherpesvirinae. Zakażenie występuje wyłącznie poziomo. Wirus oporny jest na wysuszenie inne czynniki fizyczne, w pyle nie traci żywotności nawet do 5 miesięcy. Nie ginie w środowisku o pH 3 -11.
Na zakażenie wrażliwe są kurczęta i indyki. Największą podatność na infekcję wykazują ptaki do 6. tygodnia życia. Wirus wraz ze złuszczonym naskórkiem przedostaje się do układu oddechowego, gdzie zostaje pochłonięty przez makrofagi i drogą krwi przedostaje się do narządów limfoidalnych – śledziona, grasica, torba Fabrycjusza. Jest ciągle obecny w narzędziach wewnętrznych. Dochodzi do spadku odporności ptaków oraz do uaktywnienia się genów nowotworowych wirusa. Ostatecznie wirus namnaża się w brodawkach piór i jego siewstwo postępuje dalej.
Wirus może być także przenoszony przez pasożyty zewnętrzne odżywiające się krwią. Wirus po dostaniu się do organizmu ptaka wywołuje zmiany zapalne o charakterze nowotworowym w narządach, skórze, nerwach obwodowych i rzadziej w mózgu. Atakowany jest także układ autonomiczny. Choroba Mareka szybciej rozwija się u kurcząt zakażonych wcześniej wirusem choroby Gumboro. Okres inkubacji trwa 2 tygodnie do 3 miesięcy. W przypadku MD choroba może mieć różny przebieg /różne formy/, nawet w obrębie jednego obiektu. Choroba Mareka przebiega z różnymi objawami. Wyróżnia się tutaj następujące formy:
Nadostra. Chorują ptaki do 4-tygodnia życia. Przebieg jest ostry i bez objawów klinicznych. Śmiertelność dochodzić może do 85%.
Ostra. Występuje u kurcząt w 4-5. tygodniu wychowu. Śmiertelność może dochodzić do 70%. Typowe objawy to szybkie wychudzenie, bladość powolny chód objawy nerwowe, a szczególnie porażenia. Obraz sekcyjny przypomina białaczkę limfoidalną. Nacieki o charakterze nowotworowym występują we wszystkich narządach. Typowe jest znaczne zgrubienie ściany żołądka gruczołowego o słoninowatym wyglądzie. Brodawki piór są powiększone i przekrwione /”gęsia skórka”/. Zmiany obserwuje się także w nerwach obwodowych i centralnym układzie nerwowym /postać nerwowa/.
Nerwowa. Klasyczną postać nerwowa występuje u ptaków kilkumiesięcznych. W jej przebiegu obserwuje się niezborność ruchów, wysokie unoszenie nóg /”defiladowy krok”/, niepewny chód, podwinięte palce, poruszanie się skokami, opieranie się o podłoże całym śródstopiem, opuszczenie skrzydeł /często jednego/, skręty głów;. Różnorodność objawów związana jest z umiejscowieniem się zmian w poszczególnych nerwach. Przy całkowitym porażeniu obu kończyn typowe jest leżenie na boku z wyciągniętymi nogami – pozycja szpagatowa /rys.1/.
Rysunek 1 Sylwetki ptaków w nerwowej postaci choroby Mareka
Po zaatakowaniu układu współczulnego występują: duszność, ziewanie, trudności w połykaniu, osłabienie ruchów robaczkowych jelit, porażenie mięśni steku, zaburzenia w czynności serca , niedokrwistość, wychudzenie, biegunka. Wskutek zmian w układzie centralnym – dochodzi do drgawek, zaniku mięśni porażonych części ciała i wychudzenia. Nerwy, najczęściej splotu biodrowego i barkowego są zgrubiałe, często paciorkowate, żółtawe z zatartym poprzecznym prążkowaniem. Vorek osierdzowy może być powiększony i może zawierać większą ilość płynu surowiczego. Stwierdza się kataralne zapalenie jelit. Histologiczne obserwuje się w nerwach nacieki komórek jednojądrzastych, nieznaczne ilości granulocytów, ogniska zwyrodnienia i bujanie tkanki łącznej /rys. 3/. Rysunek 1 Sylwetki ptaków w nerwowej postaci choroby Mareka.
Rysunek 2 Zgrubienie nerwów w chorobie Mareka
Oczna. Najczęściej występuje u ptaków w wieku 9 miesięcy. Stwierdza się zmiany w zabarwieniu tęczówki i zmiany kształtu źrenicy, prowadzące do u traty zdolności akomodacji oka /rys.4/. Zmiany te występują także u osobników nie wykazujących objawów nerwowych.
W rozpoznaniu zazwyczaj diagnozę stawia się w oparciu o badanie kliniczne ptaków oraz zmiany anatomo-patologiczne. Dodatkowo można wykonać badania serologiczne, wirusologiczne oraz wykorzystać metodę PCR. W praktyce terenowej można wykonać test RID polegający na wykrywaniu wirusa w brodawkach piór.
Rysunek 4 Różne kształty źrenic u kur w chorobie Mareka,
a) – oko ptaka zdrowego
W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć białaczki ptasie, gruźlicę drobiu, AE /zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurcząt/, pomór rzekomy, perozę, listeriozę, zatrucie jadem kiełbasianym oraz niedobory witamin B1, B2 i E. Pewne trudności pojawiają się przy odróżnieniu ostrej postaci choroby Mareka od białaczki limfoidalnej. Przyjmuje się, że zachorowania do 3 miesięcy życia ptaków spowodowane są chorobą Mareka /postać ostra/. Białaczka limfoidalna rozwija się raczej u osobników starszych. Z histopatologicznych zmian wywołanych wirusem choroby Mareka charakterystyczne jest występowanie różnorodnego utkania /komórki limfoidalne/, plazmatyczne, włókna tkanki łącznej, a nawet komórki krwi/, natomiast w zmianach białaczkowych pojawiają się nacieki jednorodne /komórki limfoidalne/. Ważnym elementem różnicującym jest w chorobie Mareka występowanie zmian w jajniku i żołądku gruczołowym, a w białaczce limfoidalnej – zmiany dotyczą torby Fabrycjusza.
Nie ma swoistego leczenia przeciwko tej chorobie. W przypadku zaburzeń nerwowych zaleca się podawanie preparatów zawierających witaminy z grupy B i witaminę E oraz magnez. Zapobieganie polega na uodparnianiu ptaków szczepionką opartą na szczepie Rispers w pierwszym dniu życia. Szczepionka ta 80-90% ptaków wrażliwych chroni przed zachorowaniem, ale nie przed zakażeniem.
