Dr inż. Alina Rachwał
Poznań
Czynnikiem etiologicznym jest wirus Birnaviridae, rodzaju Avibirnavirus. Najbardziej wrażliwe na zakażenie są praktycznie tylko kurczęta, przede wszystkim w wieku 3-8 tygodni, co jest związane ze szczytem rozwoju torby Fabrycjusza. Do zakażenia dochodzi zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio za pośrednictwem przedmiotów oraz pleśniakowca lśniącego przez przewód pokarmowy. Po wniknięciu wirusa dochodzi do wiremii. Narządem docelowym jest jednak torba Fabrycjusza. Wirus atakuje limfocyty B, w wyniku czego dochodzi do silnej immunosupresji (spadku odporności).
Wirus ten należy do reowirusów i jest dość oporny na czynniki środowiskowe. W warunkach naturalnych żyje ponad 100 dni. Choroba przenosi się przez kontakt, zakażenie kropelkowe, zakażoną paszę i wodę oraz jaja. Znaczną rolę w rozprzestrzenianiu choroby odgrywają ptaki – nosiciele.
W początkowym okresie choroby dochodzi do silnego rozplemu komórek limfoidalnych w torbie Fabrycjusza, a następnie wskutek niszczenia komórek limfoidalnych uległych martwicy struktura tkanki zanika. Zmiany wystąpić mogą także w innych narządach. Często do zmian wywołanych przez wirus dołączają się bakterie, jak np. Escherichia coli. Wskutek przechorowania dochodzi do spadku odporności ogólnej, co z kolei prowadzi do łatwych zakażeń przez inne drobnoustroje. Dlatego też w stadach, które zaatakowane były wirusem choroby Gumboro, występuje masowo kolibakterioza, kokcydioza, wrzodziejące zapalenie jelit itp. Okres inkubacji trwa kilka dni.
Nagły wybuch choroby wiąże się z utratą apetytu, nastroszeniem piór i depresją. Przebieg zazwyczaj bezgorączkowy. Występuje biegunka (wodnisty i białawy kał). Mogą pojawić się drgawki i objawy przypominające zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia, niedobór witaminy E itp., zwłaszcza pod koniec choroby (rys.1).
Rys. 1 Choroba Gumboro – sylwetki kurcząt
W pierwszych dniach choroby można wyczuć palcami powiększoną torbę Fabrycjusza, u niektórych kurcząt wskutek silnego jej powiększenia dochodzi do wywinięcia górnego brzegu kloaki, Ptaki siedzą na skokach (rys. 2). Poziom wapnia we krwi ulega obniżeniu z 8-10 mg% do 3-5 mg%.
Przebieg choroby zależy od wieku i stopnia odporności stada, Wyróżnia się trzy postacie choroby Gumboro:
- Subkliniczna – występuje u ptaków starszych lub w przypadku zakażenia szczepami mniej patogennymi.
Śmiertelność wynosi wówczas około 2%. Pojawiają się natomiast choroby oportunistyczne, np. kolibakterioza. - Klasyczna – zazwyczaj występuje w wieku 3-6 tygodni. Śmiertelność jest wysoka (powyżej 50 %) ze szczytem
w 3 – 4 dniu choroby (rys. 3). W wyniku uszkodzenia nerek przez wirusa dochodzi do zwiększonego
wydzielania moczu i ściółka staje mokra. - Ostra – objawy są takie same jak w postaci klasycznej (apatia, brak apetytu, oznaki wyziębienia, zwiększone
wydalanie moczu), z tą różnicą, że śmiertelność jest znacznie większa – przekraczająca 75%.
Sekcyjnie w początkowym okresie choroby stwierdza się powiększenie nawet dwukrotne torby Fabrycjusza, później następuje szybko jej zanik (rys. 4). Nasilenie i charakter zmian zależą od czasu trwania choroby. Początkowo obserwuje się wybroczyny, a następnie nawet ogniska martwicze. Pod koniec choroby wystąpić może zapalenie nerek, które wówczas są powiększone i blade.
dwunastnicy), syndrom hemoragiczny (przekrwienia, wybroczyny), pomór rzekomy (wybroczynowość, zmiany w przewodzie pokarmowym), zatrucie aflatoksynami i niedobór witaminy E.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zakaźne zapalenie nerek – chorobę, która ze względu na podobny przebieg początkowo identyfikowana była z zakaźnym zapaleniem torby Fabrycjusza. Zasadnicze różnice między tymi chorobami przedstawia tabela.
Różnice między zakaźnym zapaleniem torby Fabrycjusza a zakaźnym zapaleniem nerek
Nie ma swoistego leczenia przy chorobie Gumboro. Ze względu na duże odwodnienie ptaków zaleca się podawanie preparatów wieloelektrolitowych oraz osłonowo antybiotyków o szerokim spektrum działania. Zaleca się też szczepienia przeciwko tej chorobie.
W zapobieganiu chorobie Gumboro należy ptakom stwarzać odpowiednie warunki środowiskowe, oddzielnie wychowywać młodzież i izolować fermy zakażone.
Zakaźne zapalenie stawów
Występuje u kurcząt w wieku 4-12 tygodni. Przyczyną choroby jest wirus dość oporny na czynniki środowiskowe. Temperatura 60OC nie zabija go przez 8-10 godzin, a 37OC przez 16 tygodni. Oporny jest także na niskie Ph. Nosicielami zarazka są ptaki dorosłe, zarazek przenosi się również przez jaja. Do zakażeń w stadzie dochodzi głównie przez kontakt. Wystąpieniu choroby sprzyjają niekorzystne dla ptaków warunki hodowlane. Często dołączają się zakażenia wtórne gronkowcami, paciorkowcami, salmonellami. Szczególną rolę przypisuje się mykoplamom. Okres inkubacji trwa 3-14 dni.
Zachorowalność w stadzie dochodzi nawet do 30% i wzrasta z tygodnia na tydzień (rys. 5).
Rys. 5 Odsetek śmiertelności ptaków w zakaźnym zapaleniu stawów.
Obrzęki stawów nóg i skrzydeł prowadzą do kulawizn i trudności w poruszaniu się. Kurczęta chętnie siedzą na skokach. Występuje biegunka, kał jest zielonkawobiały lub szarobiały. Pochewki ścięgnowe, a zwłaszcza ścięgien Achillesa są powiększone. Obserwuje się nierównomierny wzrost ptaków. Śmiertelność dochodzi do 75%.
Sekcyjnie stwierdza się wychudzenie, bladość. W stawach i pochewkach ścięgnowych gromadzi się szarożółty, włóknikowy wysięk lub szarożółte złogi. Stwierdza się nieżyt błony śluzowej jelit, powiększenie śledziony i nerek. Wątroba też jest powiększona z drobnymi ogniskami martwiczymi.
W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć zapalenie stawów wywołane bakteriami (mykoplazmy, salmonele, gronkowce, paciorkowce). Leczenie jest trudne. W przypadkach wtórnych zakażeń przez bakterie stosuje się antybiotyki.
Zapobieganie polega na izolowaniu ptaków młodych od osobników dorosłych. Nie wolno brać do lęgów jaj ze stad, w których stwierdzono chorobę.
