Kury lakenvelder – rasa dla pasjonatów

Marcin Różewicz

Kura domowa to gatunek, który powstał w procesie domestykacji dzikiego kura bankiwa (Gallus gallus) i jego podgatunków około 5-6 tys. lat temu. Ten długi proces, który obejmował selekcję i hodowlę zaowocował wytworzeniem wielu ras. Powstawały one w wyniku działania kierunkowej hodowli i doboru naturalnego.

Na bazie lokalnych populacji ptaków wykształciły się rasy, które cechowało zróżnicowanie fenotypowe i genotypowe. Do początku XX w. hodowla drobiu prowadzona była wyłącznie w chowie przyzagrodowym, bez stosowania programów szczepień i żywienia, stąd hodowane ptaki musiały być przystosowane do lokalnych warunków atmosferycznych i odporności na patogeny oraz być samodzielne w zdobywaniu pokarmu na pobliskich ścierniskach, sadach i łąkach. Każda z ras miała swój niewielki zasięg geograficzny zazwyczaj ograniczony do terenu jednego kraju, a nawet jego regionu, oraz swoją niepowtarzalną historię związaną z procesem jej powstawania. Utożsamiana była także jako element dziedzictwa hodowlanego i kultury danego narodu. Obecnie jednak intensyfikacja i globalizacja produkcji drobiarskiej oparta o wysokoprodukcyjne linie genetyczne, sprawiła, że produkty drobiarskie stały się szeroko dostępne i tanie, a tradycja przydomowego chowu i lokalne rasy kur zaczęły zanikać. Wiele ras ma obecnie niewielką liczebność populacji i są zagrożone wyginięciem. Jednak jako ważny element kultury i pozostałość dziedzictwa hodowlanego poprzednich pokoleń oraz część bioróżnorodności genetycznej kury domowej włączane są do programów ochrony zasobów genetycznych. Część z ras, ze względu na ciekawe cechy pokroju uznawane są obecnie również za rasy amatorskie (utrzymywane przez pasjonatów jako ptaki o ciekawym pokroju i walorach użytkowych). Do tej grupy zaliczana jest rasa lakenvelder. Kontrastowe czarno-białe upierzenie z charakterystycznym jego rozmieszczeniem (czarne: głowa, szyja i ogon; biały tułów: fot 1 i 2) zainteresowały grupę entuzjastów rasy, która jest coraz liczniejsza.

Fot. 1 Kogut rasy lakenvelder, fot. 2 Kura rasy lakenvelder

Kury lakenvelder prezentowane są również na wystawach ozdobnych w Polsce oraz innych krajach Europejskich. W Holandii natomiast funkcjonuje stowarzyszenie hodowców pod nazwą „De Lakenvelder en Vorwerkhoender club”, którego celem jej popularyzacja i wspieranie hodowli tej rasy (fot. 3).

Fot. 3. Wystawa Holenderskiego Stowarzyszenia Hodowców. Prawy górny róg logo. (Źródło: https://www.lakenvelder-vorwerkclub.nl/2018/01/keuringsverslag-Lakenfelckas-oneto-europashow/)

Pochodzenie

Informacji dotyczących daty wyodrębnienia oraz miejsca poszukuje się w literaturze. Rasa lakenvelder wywodzi się z rejonów geograficznych dwóch krajów: Holandii i Niemiec. Choć ostateczny pokrój i użytkowość wykształciła się właśnie w tych krajach około XVIII wieku, to jednak historia rasy jest znacznie dłuższa. Kury o charakterystycznym pokroju i rozmieszczeniu czarno-białego upierzenia zaczęto hodować w Palestynie około 600 lat temu. Większa proporcja białego upierzenia w stosunku do czarnego miała wśród Żydów znaczenie zwyciężania dobra przez zło. Ptaki tej rasy były więc preferowane ze względów kulturowych,
ale także ze względu na mięso. Tuszki kogutów były pieczone i spożywane. Następnie około XV i XVI wieku, wraz z migracją Żydów do Europy, na tereny dzisiejszej Holandii i Niemiec trafiły ptaki o ciekawym upierzeniu, których hodowla zaczęła się rozpowszechniać. Byli to protoplaści obecnej rasy lakenvelder. Jedną z najwcześniejszych informacji o dacie występowania kur lakenvelder na terenie Europy jest data 1797 r., gdzie w rejonie Utrechtu oraz wsi Lakerveld występowały kury o charakterystycznym dla tej rasy czarno-białym upierzeniu (Schmidt, 2007). Prawdopodobnie od tej miejscowości, rasa mogła wziąć swoją obecną nazwę w języku niemieckim, holenderskim, a także angielskim jako lakenvelder. Nazwa rasy mogła wziąć się także od holenderskiego słowa lakenvel co w tłumaczeniu oznacza białą kartkę w kratkę. Wraz z przemieszczaniem się ludzi, kury te rozprzestrzeniły się poza pierwotny obszar ich hodowli (Holandi i Niemiec) i zostały sprowadzone m.in. po raz pierwszy do Stanów Zjednoczonych w 1900 r. i zostały oficjalnie wpisane do amerykańskiego standardu drobiu (Roberts, 1997). Dziś rasa ta ma znaczenie amatorskie i jest hodowana na całym świecie, jednak hodowcy są dość rozproszeni. Istnieje więc potrzeba stowarzyszania się w związki i kluby celem prowadzenia efektywnej pracy hodowlanej. Stowarzyszenie hodowców tej rasy na terenie Niemiec zostało założone stosunkowo późno, dopiero bowiem w 1967 r. (Shmidt, 2007). Obecnie istnieje także klub hodowców kur lakenvelder w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Praca oraz zaangażowanie hodowców i pasjonatów rasy zaowocowała powstaniem nowej odmiany barwnej – niebieskiej. Odmiana ta charakteryzuje się jasnoszarą barwą upierzenia w miejscu, gdzie u standardowej odmiany występuje czarne upierzenie. W trakcie prac selekcyjnych jest także odmiana splash, u której występuje mieszanina barw czarnej, szarej oraz białej na głowie, oraz ogonie, reszta upierzenia pozostaje czysto biała (fot. 4). Poza standardową formą (potocznie nazywaną „dużą”), istnieje także forma miniaturowa o mniejszej masie ciała. Powstała ona w 1937-1939 r. w regionie Twente na terytorium Holandii. Miniaturowa forma została otrzymana przez niemieckiego hodowcę Borgera, który uzyskał ją krzyżując duże kury lakenvelder z belgijską rasą kur miniaturowych bassete oraz brodaczami karłowatymi (Shmidt, 2007).

Fot. 4. Kogut i kury nowej niebieskiej odmiany (po lewej). Na zdjęciu znajduje się również para kur standardowej odmiany czarnej oraz kogut splash. (Autor: M Różewicz)

Charakterystyka rasy

Cechą wyróżniającą tę rasę spośród wielu innych jest niewątpliwie kontrastowe czarno-białe upierzenie. Pomimo licznych ras i występujących w ich obrębie odmian barwnych nie posiada tak charakterystycznego, jak u kur lakenvelder rozmieszczenia. Głowa oraz szyja, a także ogon mają czarne upierzenie, natomiast tułów ma białą barwę. Kierunkiem selekcji jest doskonalenie tej cechy. Za wady uznaje się bowiem występowanie białych piór na obszarach, gdzie upierzenie powinno być czarne, a także czarnych pojedynczych piór na tułowiu. Wyjątek stanowią pióra siodła u koguta, które mają czarną barwę z białym konturowaniem (fot. 1). Zachowanie charakterystycznych cech jest ważne, gdyż jest to wymóg wyznaczonym we wzorcu rasy. Ma to istotne znaczenie, gdy ptaki mają być oceniane na wystawach, ale także ze względu na utrzymanie specyficznego pokroju, dzięki któremu rasa posiada oryginalny wygląd i przetrwała.
U tej rasy uwagę zwraca także proporcjonalna budowa i harmonijna sylwetka. Tułów jest u nich nieco wydłużony, skrzydła przylegają mocno do ciała, nieco opuszczone w dół. Sterówki ogona są dość długie i szerokie, czarnej barwy. Układają się u kury w kształt wachlarza (fot. 2). U koguta dodatkową ozdobą są szerokie i łukowato wygięte w dół sierpówki.

Fot. 5.

Głowa proporcjonalna. Lakenvelder posiadają pojedynczy grzebień o 5-7 ząbkach. U kury jest on mniejszy, natomiast u koguta większy i bardziej masywny, nie powinien jednak opadać na bok. Zausznice są barwy białej. Oczy natomiast mają kolor w odcieniu pomarańczowo-czerwonym do bursztynowego. Skoki są barwy sino-niebieskiej. Masa ciała dorosłego koguta wynosi 2,25-2,7 kg (Roberts, 1997). Standard europejski określa masę ciała dla koguta od 1,75 do 2,25 kg. Masa ciała kury wynosi około 2,0 kg. U formy miniaturowej kogut waży 0,9 kg, kura 0,8 kg. (Verhoef, 2006). Młode pisklęta tej rasy po wykluciu mają żółtą barwę puchu z szaro-czarnym nalotem na grzbiecie oraz głowie (fot. 5). Na podstawie barwy puchu nie ma jednak możliwości odróżnienia płci piskląt. Proces opierzania następuje podobnie jak u pozostałych ras ozdobnych, a 6-tygodniowe kurczęta posiadają wykształcone upierzenie. Charakterystyczne dla rasy rozmieszczenie czarno-białego upierzenia młode ptaki uzyskują około 5 miesiąca życia, a więc stosunkowo późno można przeprowadzić selekcję. We wcześniejszym okresie rysunek upierzenia bywa „rozmyty” (fot. 6).

Fot. 6. 12. tygodniowe kurczęta lakenvelder (od lewej kurka po prawej kogucik)

Lakenvelder to ptaki o żywym temperamencie, aktywne i ruchliwe, które zachowały zdolność do lotu. Wymagają więc dostępu do wybiegu, który powinien być ogrodzony. Mając możliwość korzystania z wybiegu, w okresie wegetacyjnym ptaki uzupełniają swoją dietę o zielonkę, zioła oraz owady i bezkręgowce. Niezbędnym wymogiem dla ptaków wystawowych jest ich zaobrączkowanie. Dla ptaków tej rasy przeznacza się obrączki o rozmiarze – 16 dla kury, 18 dla koguta. Należy tego dokonać maksymalnie do 12 tygodnia życia. W późniejszym okresie może być to trudne lub nawet niemożliwe. W Polsce jest to rasa mało liczna, choć widoczne jest nią zainteresowanie hodowców.

Walory użytkowe

Współcześnie lakenvelder to rasa uznawana za amatorską. Hodowcy pasjonaci utrzymują te ptaki ze względu na aspekt ozdobny, ale w pewnym stopniu wykorzystują także nadmiar jaj pozyskiwanych od kur. Lakenvelder reprezentuje typ lekki, ponieważ pierwotnie użytkowane były jako nioski. Nadliczbowe koguty zbędne w gospodarstwie przeznaczano na ubój, choć nie mają one wybitnych cech mięsnych, posiadają one raczej słabe umięśnienie. Dawniej jednak, w warunkach chowu ekstensywnego, kury te znosiły znaczną ilość jaj. W zależności od żywienia i warunków utrzymania jedna nioska tej rasy może dostarczyć od 120 do 160 jaj o masie około 55 gram. Ich skorupka może mieć barwę od czysto białej do lekko kremowej. Udział skorupy w stosunku do masy znoszonego jaja wynosi około 8%. W treści jaja białko stanowi około 36,5g, co stanowi 62% udział w masy znoszonego jaja. W badaniach porównawczych kur lakenvelder, isa brown i messa 443 utrzymywanych w chowie wolnowybiegowym nie stwierdzono różnic w zawartości cholesterolu w żółtku jaj (Różewicz, 2013). Jako dość dobre nioski rzadko wykazują instynkt kwoczenia i nie wysiadują jaj. Chociaż zdarzają się sporadycznie osobniki, które wykazują ten instynkt. Ze względu na bardzo żywy temperament, dużą samodzielność w zdobywaniu dodatkowych źródeł pokarmu na wolnym wybiegu oraz ruchliwość. Kury te nie znalazły zastosowania w produkcji nieśnej, w której poprzez krzyżowanie ras takich jak: rhode island red, leghorn, new hempshire, uzyskuje się wysokoprodukcyjne nioski przeznaczone do chowu klatkowego lub ściółkowego w intensywnej produkcji. Jest to rasa amatorska polecana tym hodowcom, którzy oprócz walorów ozdobnych chcą uzyskać pewną ilość jaj konsumpcyjnych na własne cele. Rasa mimo nielicznej populacji i zawężonej puli genetycznej charakteryzuje się dobrymi wskaźnikami reprodukcyjnymi. Średni procent zapłodnienia jaj kształtuje się na poziomie 94%, natomiast wylęgowość z jaj nałożonych 95% (Różewicz i wsp., 2016). Pierwszych jaj od młodych kurek tej rasy można spodziewać się około 21 tygodnia życia. Początkowo mają one niską masę (45-50 g) jednak wraz z wiekiem ich masa zwiększa się (do 55-60g). Ze względu na stosunkowo dobrą nieśność, kontrastowe upierzenie oraz chęć przebywania na wolnym wybiegu, kury lakenvelder predysponowane są do utrzymywania ich w gospodarstwach agroturystycznych.

Literatura

Roberts V. (1997). British poultry standards. Oxford, Blackwell, str. 143–144.
Różewicz M. (2013). Charakterystyka kur rasy Lakenfelder. Praca magisterska. SGGW, Warszawa.
Różewicz M., Janocha A., Biesiada-Drzazga B., Łuczak D. (2016). Tempo wzrostu, szybkość opierzania się oraz reprodukcja kur rasy Lakenfelder. Wiadomości Zootechniczne, 54 (3): 8–17.
Schmidt H. (2007). Kury – Rasy – Hodowla. Wyd. RM, Warszawa
Verhoef E., Rijs A. (2006). Encyklopedia kur ozdobnych. Wyd. Bellona, str. 147–149; 247–248.