Bartosz Korytkowski
Woda dostarczana ptakom powinna być jak najlepszej jakości i odpowiadać wszystkim ujętym w stosownych przepisach normom. Ma to kolosalne znaczenie dla zdrowia ptaków i tym samym dla wyników całej produkcji. Aby uzyskiwać pożądane efekty, istotna jest dbałość hodowcy drobiu o prawidłowe utrzymanie całej linii pojenia, jej okresowe czyszczenie oraz dezynfekcję.
Dobrej jakości woda jest jednym z najważniejszych elementów udanej produkcji drobiarskiej. Pozwala na osiągnięcie pełnego potencjału genetycznego stada. Woda stanowi podstawowy i najważniejszy czynnik żywieniowy. Jest ona źródłem życia. Stanowi od 70 do nawet 85% (organizm pisklęcia jednodniowego) masy ciała ptaka. Również zawartość wody w jajach jest wysoka i może ona wynosić od 65 do 74% jego treści. Wraz z wiekiem ptaków zmniejsza się w ich ciele udział wody, a wzrasta zawartość białka i tłuszczy. Zawartość tłuszczy jest wręcz odwrotnie skorelowana do zawartości wody. Gdy w ciele ptaka ubywa wody, automatycznie wzrasta zawartość tłuszczu. Ten ubytek wody może sięgać nawet do 55% w przypadku kur niosek. W praktyce utrata lub niedostatek wody są dużo bardziej groźne niż np. niedostatek paszy. Utrata wody z organizmu ptaka na poziomie 10% może prowadzić do groźnych w konsekwencjach zmian fizjologicznych. Utrata wody na poziomie 20% natomiast może prowadzić już do śmierci.
Na niedostatek wody najbardziej wrażliwe są ptaki młode tj. do 10 dnia życia, w mniejszym stopniu osobniki starsze. Generalnie w produkcji drobiarskiej częściej mamy do czynienia z niedoborem wody aniżeli z jej nadmiarem.
Ptaki w budynkach inwentarskich powinny, poprzez np. systemy automatycznego pojenia mieć zapewniony stały dostęp do wody. W ocenia drobiu, istotnym parametrem jest ilość zużywanej przez nie wody, który może być wskaźnikiem przebytych chorób oraz popełnianych błędów produkcyjnych.
Warto pamiętać również, że zmniejszenie spożycia wody przez ptaki powoduje również zmniejszenie spożycia przez nie paszy. Sytuacja działa również odwrotnie i zwiększone zapotrzebowanie na paszę powoduje zwiększone zapotrzebowanie drobiu na wodę. Z kolei taka sytuacja może prowadzić do znacznego pogorszenia warunków klimatycznych wewnątrz kurnika m.in. poprzez zbyt duże zawilgocenie ściółki.
Jak wspomniano na wstępie woda stosowana w produkcji drobiarskiej powinna być jak najlepszej jakości i odpowiadać wszystkim niezbędnym i określonym w przepisach normom. Przyjmuje się zasadę, że skoro woda jest czysta „u źródła”, to taka sama powinna być w całej instalacji oraz w odcinku końcowym, w którym pobierana jest przez ptaki. Dlatego tak ważne jest utrzymanie całego systemu pojenia w jak najlepszej kondycji a jego czyszczenie powinno być stałym elementem programu bioasekuracji na fermie.
System pojenia powinien być odpowiednio przygotowany jeszcze przed wstawieniem ptaków do kurnika. Istotne jest również odpowiednie oczyszczenie jego po zakończeniu całego cyklu produkcyjnego. W niektórych przypadkach zachodzi również potrzeba dodatkowego oczyszczenia linii pojenia w trakcie cyklu, kiedy w pomieszczeniu inwentarskim znajdują się ptaki. Dbałość i pielęgnacja systemu pojenia polegają na jego dokładnym oczyszczeniu, dezynfekcji i przepłukaniu w końcowym etapie dużą ilością bieżącej wody. Dezynfekcja przeprowadzana jest przy użyciu środków chemicznych, które powinny pozostawać w instalacji wodnej na czas zgodny z okresem podawanym przez jego producenta w instrukcji obsługi.
Do ważnych zadań producenta drobiu należy utrzymywanie w liniach pojenia prawidłowego ciśnienia wody. Jeśli jest ono za wysokie, może uszkodzić system pojenia, powodując wycieki wody, a wówczas ptaki nie mogą uruchomić zaworków w poidłach. Zamknięte systemy pojenia są wyposażone w reduktory, które umożliwiają producentowi dostosowanie ciśnienia w linii pojenia do poziomu zapewniającego ptakom wodę potrzebną do prawidłowego rozwoju, ale zapobiegającego wyciekom i tym samym zawilgoceniu ściółki.
Sporym problemem w utrzymaniu linii pojenia w odpowiedniej kondycji jest tworzenie się wewnątrz instalacji warstwy tzw. biofilmu. Biofilm ma postać lepkiej, mazistej warstwy. Cechuje go duża przyczepność do różnych powierzchni. Jak wspomniano najczęściej tworzy się wewnątrz instalacji na styku rur i wody. Czas tworzenia się takiej warstwy nie jest jednoznaczny do określenia i może wynosić różnie: od kilku dni do nawet kilku tygodni. Uzależnione to jest w dużym stopniu od materiałów, z których wykonana jest instalacja, jak również zawartości w niej związków organicznych czy też prędkości przepływu wody.
Powstający w systemach pojenia ptaków kamień tworzy chropowatą powierzchnię, która ułatwia powstawanie i przyleganie biofilmu. W ten sposób zaczyna on stanowić doskonały rezerwuar różnych bakterii chorobotwórczych. W skład biofilmu mogą wchodzić takie patogeny jak m.in. bakterie E. coli, Staphylococcus sp. czy Enterococcus sp. Stanowią one tym samym bardzo prawdopodobne źródło różnych zakażeń ptaków na fermie. Bakterie wykształciły również wiele elementów ułatwiających im przyczepność do ww. powierzchni tj. np. rzęski lub fimbrie. A dodatkowo wytwarzają one substancje polimerowe (głównie są to białka oraz polisacharydy), które stanowią od 75 do nawet 90% masy całego biofilmu. Pełnią one funkcje przetrwalnikowe dla bakterii, chroniąc je tym samym przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi czy nawet przed niektórymi środkami dezynfekcyjnymi.
Bakterie wytwarzają śluzową substancję, która może być przeźroczysta lub przybierać różne kolory (zielony, brązowy lub kremowy). Warto podkreślić, że czynnikami sprzyjającymi powstawaniu biofilmu mogą być ponadto zbyt wysoka temperatura w instalacji, podwyższona zawartość żelaza czy substancji takich jak leki, witaminy czy też inne preparaty zawierające w swoim składzie cukier.
Oprócz niekorzystnych zagrożeń typowo epidemiologicznych warstwa biofilmu ogranicza również znacznie szybkość przepływu wody w całej instalacji. Ponadto utrudnia ona także podawanie ptakom leków oraz innych substancji odżywczych. Obecność biofilmu może również skutecznie wpływać na ograniczenie w możliwości usunięcia pozostałości ww. substancji z instalacji. W takiej sytuacji nawet woda dobrej jakości może stanowić duże zagrożenie dla zdrowia i życia ptaków.
Należy również pamiętać, że stosowanie substancji pomocniczych w produkcji drobiarskiej również może przyczynić się do zanieczyszczenia linii pojenia. Dlatego tak istotne jest jej każdorazowe czyszczenie po zastosowaniu takiego środka. Tradycyjne poidła stosowane na fermach mogą również stać się zagrożeniem na skutek zanieczyszczenia ich odchodami oraz resztkami pokarmowymi. Powodują one zakwaszenie wody i rozwój w niej bakterii chorobotwórczych. Mając to na uwadze najbardziej zasadne wydaje się stosowanie poideł kropelkowych. Taki system pojenia uniemożliwia przedostanie się z dzioba ptaka resztek pokarmowych do systemu pojenia. Dodatkowo umożliwia on dogodne podaniem ptakom np. leków. Jednakże bardzo ważne jest kontrolowanie stanu przepływu wody, jak również stanu poideł kropelkowych. Pamiętać należy, aby po podaniu leków lub szczepionek każdorazowo przeprowadzić dezynfekcję linii pojenia. Po zakończeniu cyklu produkcyjnego należy koniecznie pamiętać, ażeby dokładnie umyć i przeprowadzić dezynfekcję.
Regularnie czyszczenie linii pojenia i zapobieganie powstawaniu osadów częstokroć ogranicza potrzebę dodatkowego uzdatniania wody. Ma to również wpływ na minimalizację kosztów związanych z zakupem koniecznych środków do czyszczenia linii pojenia. Przy odpowiednio utrzymanej kondycji całego systemu doprowadzania wody do pomieszczenia drobiarskiego stosowanie dużej ilości środków chemicznych nie ma tak naprawdę większego sensu. Stosowanie większej ilości środków odkażających ma znaczenie m.in. w przypadku występowania np. biegunek u drobiu.
Ptaki muszą mieć zawsze łatwy dostęp do wody pitnej. Jakość tej wody musi być regularnie kontrolowana, ponieważ w przypadkach, kiedy jest zanieczyszczona może to powodować bardzo poważne schorzenia drobiu, a w sytuacjach, kiedy jest niedostatek wody to kurczęta brojlery nie przyrastają, a kury nieśne nie znoszą jaj.
Reasumując należy jeszcze raz podkreślić, że utrzymanie linii pojenia w chowie drobiu ma kluczowe znaczenie dla zdrowotności ptaków, jak i dla wyników produkcji. Rynek producentów sprzętu dla branży drobiarskiej oferuje szereg preparatów pomagających utrzymać systemy pojenia w jak najlepszym stanie. Należy zawsze zwracać uwagę na informacje dotyczące stosowania danego środka zamieszczone przez producenta na opakowaniu. Dobrą praktyką jest również regularne przepłukiwanie całej instalacji i sprawdzanie przepływowości wody, jak i stanu poideł oraz porównywanie tych wyników z wynikami podawanymi przez producenta sprzętu.
Spis piśmiennictwa dostępny u autora.
