Marcin Różewicz

Gołąb jest gatunkiem, który dość dawno został udomowiony przez człowieka. Proces domestykacji rozpoczął się prawdopodobnie w Fenicji, czyli na terenie Azji Mniejszej. Przez cały okres rozwoju cywilizacyjnego gołębie towarzyszyły człowiekowi, choć znacząco zmieniały i różnicowały się kierunki hodowli tego ptaka. Pierwotną przyczyną, dla jakiej utrzymywano gołębie, była szybkość i płynność lotu oraz dobra orientacja w przestrzeni.

Foto: Pixabay.com

Te zdolności skrzętnie wykorzystywano już od dawnych czasów do przesyłania wiadomości dotyczących wypraw wojennych, czy igrzysk olimpijskich. Współcześnie w dobie powszechnej informatyzacji i możliwości szybkiego komunikowania się wykorzystanie gołębi w tym celu jest zbędne. Niemniej jednak spuścizną, która pozostała jest liczna grupa gołębi pocztowych, do dziś utrzymywanych bardziej dla sportu. Hodowla gołębi nabrała także innego wymiaru. Dziś głównym kierunkiem jest aspekt ozdobny, czyli utrzymywanie licznych ras ze względu na ich ciekawe, często bardzo intrygujące cechy pokroju. Zapomnianym w Polsce kierunkiem wykorzystania gołębi jest ich mięsne użytkowanie. Mięso jest nieodłącznym elementem diety człowieka, które poza nieliczną grupą osób (wegetarian i wegan) jest spożywane przez większość naszego społeczeństwa.
Wśród licznych gatunków mięsa, to mięso drobiowe jest dziś najchętniej spożywane. Spośród bardzo licznych gatunków drobiu domowego największe znaczenie mają dwa gatunki: kurczęta brojlery oraz indyki. W Polsce mięso kurcząt rzeźnych stanowi około 68% mięsa drobiowego, indycze 21%, gęsie 2% i kacze 1%. Niegdyś kuchnia staropolska była bardziej różnorodna i wykorzystywano bogactwo gatunkowe drobiu. Przykładem takiego zapomnianego gatunku przez kuchnię współczesną są tuszki i mięso młodych gołębi. O tym, że tradycja spożywania mięsa młodych gołębi była zakorzeniona w polskiej kulturze i kuchni, potwierdza fakt wpisania na listę Produktów Regionalnych i Tradycyjnych tuszki gołębia rasy ryś polski z okolic Proszowic. Użytkowanie mięsne młodych gołębi praktykowane było od najdawniejszych czasów. Współcześnie w wielu krajach Europy, ale także najdalszych zakątkach świata jest ono cenione przez smakoszy i koneserów z racji unikalnych cech – aromatu, wyjątkowego smaku i lekkostrawności. Mięso gołębi ras mięsnych uzyskiwane od młodych osobników jest przede wszystkim delikatne, kruche i soczyste. Mimo że w naszym kraju mięsne użytkowanie gołębi stanowi marginalną część produkcji drobiarskiej i nie jest popularne, to jeszcze niedawno cenione było także w Polsce. Ponowne przywrócenie tego kierunku użytkowania gołębi może zwiększyć wolumen produkcji drobiarskiej. Jednocześnie wzbogacając ofertę o inny gatunek mięsa drobiowego o specyficznych właściwościach, chów gołębi mięsnych daje perspektywę prowadzenia małych rodzinnych hodowli, zwłaszcza w kontekście znaczącego udziału gospodarstw rolnych o powierzchni do 5 ha użytków rolnych (które stanowią 53,5% ogółu gospodarstw rolnych w Polsce). Daje im to szanse na prowadzenie potencjalnie dochodowej produkcji zwierzęcej na niewielkim areale gruntów i wykorzystanie niszy, która daje możliwość znacznego rozwoju rynku wewnętrznego, a w perspektywie dalszego rozwoju produkcji w kraju, także możliwość zdobywania rynków zewnętrznych. Największą popularnością tuszki młodych gołębi cieszą się w krajach Azjatyckich oraz w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Zwłaszcza w USA produkuje się ogromną ilość tuszek młodych gołębi, których skala produkcji kształtuje się na poziomie około 2,5 mln młodych gołębi rocznie z przeznaczeniem na rynek wewnętrzny i eksport. W Europie czołowymi producentami mięsa młodych gołębi są Francja, Dania, Węgry i Niemcy. Młode tuszki gołębi, które ubijane są w wieku 28 dni, a następnie pozbawiane upierzenia i pakowane nazywane są squabs. Na kontynencie Australijskim produkcja młodych gołębi ras mięsnych jest również ceniona. Cechuje ją duża koncentracja, gdyż jedna ubojnia (w okolicach miasta Queensland) tygodniowo produkuje około 5 tys. tuszek, a rocznie przetwarza prawie 65% ogółu produkcji squabs w tym kraju. W Polsce ta gałąź produkcji drobiarskiej rozwija się powoli, aczkolwiek można zauważyć rosnące zainteresowanie. Dotyczy ono zarówno konsumentów, którzy poszukują na rynku mięsa gołębi, jak również hodowców chcących rozpocząć hodowlę, a nawet dużych sieci handlowych, z których jedna posiada w ofercie tuszki gołębi. Gołębiną zaczęły się interesować nawet restauracje, które chętnie nawiązują współprace z dostawcami indywidualnymi.

Chów i hodowla gołębi mięsnych jako alternatywne źródło dochodu

W Polsce od dawna obserwuje się intensyfikacje produkcji zwierzęcej. Dotyczy to w dużym stopniu branży drobiarskiej. Wielkostadne fermy kurcząt brojlerów, kur niosek, indyków, kaczek i gęsi stanowią źródło dochodu dla ich posiadaczy, zaopatrując jednocześnie konsumentów w wartościowe produkty. Hodowla i chów gołębi mięsnych nie zostały w takim stopniu zintensyfikowane. W Polsce jest to niszowa dziedzina, w której jest potencjał. Niezbędnym elementem jej rozwoju jest popularyzacja i przywrócenie tradycji spożywania mięsa młodych gołębi ras mięsnych. Konsumenci są wciąż w małym stopniu świadomi walorów smakowych, kulinarnych oraz odżywczych, jakimi odznacza się ten rodzaj mięsa. Brak świadomości, a tym samym zapotrzebowania ze strony konsumentów powoduje także brak zainteresowania ze strony hodowców prowadzeniem hodowli w obawie o rynek zbytu produkowanych tuszek. Hodowle amatorskie gołębi mięsnych nastawione są na wykorzystanie tuszek na własne potrzeby lub dalszej rodziny bez komercyjnego aspektu.
Hodowla i chów gołębi mięsnych może być jednym ze źródeł dochodu przy stosunkowo małych kosztach oraz nakładach pracy. Jest to kierunek produkcji, która nie wymaga dużego areału powierzchni upraw, aby jednocześnie zapewnić w dużym stopniu bazę paszową na potrzeby skarmiania dla ptaków.  Na potrzeby utrzymania stada gołębi mięsnych mogą zostać przystosowane i zaadaptowane budynki, które służyły wcześniej do celów hodowli innych zwierząt. Gołębie mają małe wymagania środowiskowe i żywieniowe. Jednak, aby zapewnić odpowiednią efektywność prowadzonej hodowli i łatwość obsługi ptaków, w szczególności o znacznej skali produkcji, warto wprowadzić pewne ulepszenia. Gołębie ras mięsnych cechuje znaczna masa ciała w stosunku do gołębi innych ras. Wiąże się z tym ich niższa zdolność do lotu, co powoduje większe narażenie na ataki ze strony drapieżników. Dlatego w celu zapewnienia im możliwość ruchu i jednocześnie zabezpieczenia przed działaniem drapieżników warto do budynków inwentarskich dobudować przyłączone woliery z siatki. Istnieje też możliwość klatkowego utrzymania ptaków, co jest zalecane w okresie lęgowym.
W pawilonie hodowlanym dla gołębi mięsnych stosunek powierzchni okien względem podłogi powinien wynosić 1:6-8 (1 m2 okna na 6-8 m2 podłogi) co zapewnia odpowiednie oświetlenie budynku światłem naturalnym. Zalecane jest podzielenie dużego pawilonu na mniejsze segmenty. W jednym z nich nie powinno znajdować się więcej niż 20 par. Przyjmuje się, że na jeden metr kwadratowy powierzchni podłogi powinno przypadać nie więcej jak dwie pary ptaków, przy czym za optymalną przyjmuje się obsadę jednej pary na 0,7 m2. Możliwy jest także klatkowy system utrzymania par, gdzie minimalne wymiary klatki powinny wynosić 80x80x50 cm. Prowadzenie hodowli gołębi mięsnych jest również polecane dla małych gospodarstw agroturystycznych. Oferowanie tuszek, jak i gotowych potraw przygotowanych z młodych gołębi mięsnych z pewnością będzie atrakcją kulinarną i wzbogaci ofertę takowych gospodarstw o oryginalny produkt. Dawniej ceniony był zwłaszcza rosół przygotowywany z młodych gołębi.

Technologia chowu i produkcji squabs

Specyfika żywienia i warunków hodowli gołębi znacząco odbiega od tych, jakie są wykorzystywane w przypadku innych gatunków drobiu. Wynika to z zupełnie innej biologii tych ptaków, co wpływa na walory mięsa młodych gołębi. W przypadku kurcząt brojlerów, indyków, kaczek czy gęsi od stad reprodukcyjnych pozyskuje się jaja, które są następnie nakładane do aparatów wylęgowych, a po wylęgu trafiają do budynków o znacznej powierzchni, gdzie umieszcza się do kilkudziesięciu tysięcy piskląt. Hodowca zapewnia odpowiednie warunki mikroklimatu, paszę oraz wodę. W przypadku gołębi takie postępowanie jest niemożliwe. Mimo tego, że sztuczna inkubacja jaj gołębi jest możliwa, to jednak ze względu na przynależność do gniazdowników i związana z tym biologia ptaków nie pozwala na sztuczny odchów. Młode pisklęta gołębia są znacznie mniej samodzielne, ślepe i nie potrafią się przemieszczać tak, jak pisklęta zagniazdowników, czyli kury, indyka i pozostałych gatunków drobiu. Inną specyficzną cechą, która uniemożliwia sztuczny i masowy odchów piskląt gołębich, jest fakt, że karmione są one przez oboje rodziców specjalną wydzieliną części układu pokarmowego – wola. Powstaje ona pod wpływem działania hormonu – prolaktyny, na skutek złuszczania się komórek nabłonka wola i ma bardzo dużą koncentrację białka i tłuszczu. Dzięki temu młode gołębie zwiększają swoją początkową masę ciała do wieku uboju aż 60-krotnie. Wydzielina ta określana jako mleczko ma nie tylko odżywcze działanie. Badania naukowe Ding i in. (2020) wykazały, że pełni ono również funkcję probiotyczne dzięki zawartości bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Ze względu na rolę, jaką pełnią ptaki rodzicielskie i specyficzną biologię karmienia młodych gołębi ich mięso ma specyficzne cechy smakowe oraz odżywcze. Oboje rodzice przez pierwsze 10 dni po wykluciu karmią młode mleczkiem z wola. Następnie poza mleczkiem młode karmione są także rozmiękczonym w wolu rodziców pokarmem, a proporcja udziału mleczka zmniejsza się wraz z wiekiem. W okresie karmienia młodych mleczkiem wzrasta u dorosłych ptaków zapotrzebowanie na białko oraz pobranie wody. Dlatego podawana mieszanka paszowa powinna zawierać około 14% białka. Dzienne pobranie wody przez jednego karmiącego ptaka to około 200-250 ml w zależności od temperatury otoczenia. Od 21 dnia młode gołębie karmione są wyłącznie rozmiękczonym pokarmem. Uboju młodych gołębi dokonuje się w wieku 28 dni, kiedy rodzice przestają je karmić. Osiągają one wtedy masę ciała w zakresie 600-700g. Użytkowanie stada podstawowego trwa zwykle 4 sezony reprodukcyjne. W warunkach Polskich w jednym sezonie reprodukcyjnym, trwającym 7-8 miesięcy można uzyskać 6-8 lęgów, a w każdym z nich po 2 pisklęta, co powinno przełożyć się na około 12-16 młodych gołębi mięsnych. Trzeba pamiętać o możliwych stratach spowodowanych wyższą masą ciała gołębi mięsnych i związanego z tym uszkadzania jaj podczas wysiadywania, a także naturalnej śmiertelności młodych, wskutek chorób i innych tego typu przyczyn. Należy mieć na względzie, że część młodych osobników powinna być przeznaczana na remont stada. Warto kierować się przy dokonywaniu ich selekcji pochodzeniem od rodziców, którzy odchowali znaczną liczbę młodych o szybkim tempie wzrostu, co będzie korzystne dla dalszych wyników użytkowości posiadanego stada. Sprzedaż wartościowego materiału hodowlanego jest również jednym ze źródeł dochodu z prowadzonej hodowli. Zapotrzebowanie na materiał hodowlany wiąże się z faktem, że gołębie to ptaki monogamiczne, a więc do efektywnego użytkowania reprodukcyjnego wymagany jest równy stosunek samic do samców.
Żywienie gołębi ras mięsnych z racji ich zupełnie innego kierunku użytkowania, znacząco różni się od żywienia gołębi pocztowych oraz ozdobnych. Dzieli się je na dwa okresy: żywienie w okresie odchowu młodych oraz okresie spoczynku. Dzienne spożycie paszy kształtuje się na poziomie 80-100g przez jednego ptaka w okresie spoczynku. W okresie odchowu młodych zwiększa się ono do około 150g. Przyjmuje się, że na uzyskanie jednego młodego gołębia mięsnego w zależności od rasy zużywa się około 3-4,5 kg paszy. Spożycie ogólne paszy i jej konwersja uzależnione jest od temperatury otoczenia. Niższa temperatura powoduje wyższe spożycie paszy u pary rodzicielskiej i negatywnie wpływa na ekonomikę produkcji (Qingping i in., 2019). Dlatego temperatura wewnątrz pomieszczeń jest bardzo ważnym parametrem. Nie powinna ona spadać poniżej 10 st. C.
Ważnym elementem efektywnej hodowli gołębi mięsnych jest prewencja weterynaryjna. Stado reprodukcyjne powinno być poddane szczepieniom ochronnym przeciwko paramyksowirozie i salmonellozie jeszcze w okresie spoczynku. Zapewnia to zdrowie dorosłych ptaków, ale także młodych osobników poprzez efektywne przekazywanie odporności w postaci przeciwciał matczynych zaszczepionych samic ich potomstwu.
Produkcja tuszek młodych gołębi przeznaczonych do konsumpcji oparta jest na specjalnie do tego predysponowanych ras mięsnych. Ta grupa ras w nomenklaturze hodowców gołębi określana jest, jako kuraki. Różnią się one znacząco masą ciała i innymi cechami budowy od powszechnie znanych większości osób gołębi ozdobnych i pocztowych. Charakteryzuje je przede wszystkim dobrze rozwinięta i muskularna pierś oraz szybkie tempo wzrostu młodych osobników. Masa ciała dorosłych ptaków wynosi około 1 kg z niewielkim zróżnicowaniem wśród ras. Wśród nich występują dwie typowo polskie: ryś polski oraz wrocławski mięsny. Ryś polski to znana od początku XIX w. rasa, wykorzystywana do produkcji tuszek młodych gołębi. Młode gołębie w wieku 28 dni osiągają masę ciała około 650g. Rasa wytworzona została na terenie województwa małopolskiego. Wrocławski mięsny to rasa wyhodowana w 1998 r. przez prof. Bolesława Nowickiego z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Młode gołębie tej rasy osiągają wyższą masę ciała, jest to 750 g. Ostatnimi czasy coraz liczniej utrzymywane są kimody. Rasa, która jest efektem krzyżowania rasotwórczego na bazie pokolenia F1 kinga z mittelhauserami (niemieckie gołębie rasy mięsnej). Następnie wyhodowane z dwóch ras pokolenie F1 krzyżowano z modeną francuską. W innych krajach do produkcji squabs wykorzystuje się rasy gołębi mięsnych takie jak: teksanery, kingi, francuskie cauchois, olbrzymy rzymskie. We Włoszech w celach produkcji tuszek popularna jest rasa romagnolo, natomiast w Niemczech wykorzystywane są rodzime gołębie mięsne coburg. W kierunku mięsnym mozna użytkować znacznie więcej ras gołębi, niektóre z nich w toku pracy hodowlanej zostały przez hodowców zmienione na rasy amatorskie. Selekcja ukierunkowana została bardziej na eksterier ptaków niż ich walory użytkowe. Przykładem takich ras są kurak florencki, który był pierwotnym typem gołębia mięsnego, od którego wywodzi się większość ras gołębi mięsnych. Inne rasy to kurak maltański oraz kurak modeński (rasa włoska), a także wywodzące się od niego rasy modena niemiecka i modena angielska. Poza standardowymi rasami mięsnymi istnieje także możliwość skorzystania z komercyjnych linii rodzicielskich gołębi mięsnych, które selekcjonowane są w kierunku jak najlepszych wyników produkcyjnych. Firma Grimaud oferuje trzy linie rodzicielskie gołębi mięsnych z selekcjonowanych linii, które predysponowane są do produkcji squabs.

Są to:
• White Mirthys – oboje rodzice pochodzą z selekcjonowanej linii PS 53. Charakteryzuje je białe upierzenie, bardzo dobre wskaźniki produkcyjne i reprodukcyjne. Od pary można uzyskać średnio 16 młodych gołębi, o średniej macie 635 g, masa tuszki po uboju to 535 g, przy masie mięśni piersiowych około 73 g. Para ptaków rocznie spożywa 10 kg paszy.
• Colored Mirthys – pochodzą od ptaków rodzicielskich samca linii PS 53 i samicy PS 45 o kasztanowym upierzeniu. Uzyskane z tego kojarzenia ptaki mają wielobarwne upierzenie. Od pary uzyskuje się rocznie 15 młodych gołębi o masie ciała 655 g w wieku 28 dni. Masa tuszki po uboju ma masę 555 g, przy masie mięśni piersiowych 75 g. Para gołębi spożywa niecałe 10 kg paszy rocznie.
• Magpie Mirthys – to ptaki pochodzące z kojarzenia samca linii PS 53 z samicą PS 89 o kasztanowo-białym upierzeniu. Od pary uzyskuje się średnio 15,8 młodych gołębi rocznie o masie ciała 650 g w wieku 28 dni. Masa tuszki po uboju ma masę 555 g, przy masie mięśni piersiowych 76 g. Para gołębi spożywa 10 kg paszy rocznie.

Wybór odpowiedniej rasy do chowu ma istotny wpływ na jakość pozyskanych tuszek w tym ich umięśnienie oraz opłacalność produkcji. W Niemczech cena tuszki młodego gołębia kształtuje się na poziomie 11 €, a filet z piersi 3,5-4 € za kg. Produkcja tuszek i mięsa młodych gołębi ma zatem potencjał rozwoju zarówno na rynek krajowy, jak i zagraniczny. Polskie zagłębie hodowli gołębi mięsnych zlokalizowane jest w Małopolsce, a szczególnie w miejscowości Proszowice. Tam najdynamiczniej rozwija się produkcja tuszek, gdzie coraz więcej osób przekonuje się o tym, że to właściwy kierunek produkcji zwierzęcej, który może przynosić dochody. To dowód na to, że gołębina zaczyna wracać na polskie stoły, dzięki temu sektor produkcji gołębi powoli rozwija skalę produkcji i jest opłacalny. Poza utrzymywaniem czystorasowych gołębi mięsnych istnieje również możliwość wykorzystania krzyżowania pomiędzy rasami w celu wykorzystania heterozji i jej pozytywnych skutków na cechy rzeźne. Z nielicznych krajowych badań naukowych wynika, że krzyżowanie międzyrasowe ma wpływ na wyższy udział mięśni piersiowych (tab. 1.)


Mięso dorosłych osobników cechują gorsze walory smakowe, stąd sporadycznie dostępne u nas tuszki pochodzą wyłącznie od młodych osobników. Nie są one szeroko dostępne w sieci dystrybucyjnej, stąd zainteresowani nabyciem ich konsumenci powinni raczej poszukiwać je bezpośrednio u hodowców.

Walory i skład tuszki squabs

W celu pozyskiwania wartościowych tuszek squabs, (czyli młodych gołębi), o pożądanych przez konsumentów walorach smakowych i odżywczych dokonuje się uboju młodych ptaków w wieku 28 dni. Do tego wieku młode ptaki najintensywniej rosną (Zieleziński i Pawlina, 2011). Uzyskiwane wtedy tuszki ważą 500-700 g w zależności od rasy. Wydajność rzeźna kształtuje się na poziomie 74-76%, co jest najwyższą wartością wśród wszystkich gatunków drobiu. Najcenniejszymi częściami tuszki są mięśnie piersiowe oraz udowe, stanowiąc odpowiednio: 25 i 10% udział w masie tuszki. Podroby (żołądek, serce, wątroba) wykorzystuje się podobnie, jak te pochodzące z innych gatunków drobiu. Używane są do przygotowywania innych potraw, w tym pasztetów. W kuchni staropolskiej tuszki pieczone były w całości i doprawiane ziołami oraz innymi przyprawami. W badaniach Szmańko i in. (2001) nad uzyskaną masą tuszek po uboju dwóch ras gołębi mięsnych, stwierdzili wyższą masę tuszki po uboju u rasy king (750 g) w porównaniu do rasy wrocławski mięsny (564 g). Wydajność rzeźna również była nieco wyższa u rasy king (76,8%), niż u wrocławskiego mięsnego (74,5%). Z kolei Miąsko i Łukasiewicz (2016) oceniając tuszki różnych mieszańców ras mięsnych gołębi, uzyskali najwyższy udział mięśni piersiowych w tusze u mieszańca gianthomer × king. W stosunku do tuszek popularnych kurcząt brojlerów tuszki gołębi mają większy udział mięśni piersiowych w tuszce nawet o 13,02% (Borys i Pawlina, 2010). Według Brzezińskiej (2006) udział części jadalnych w tuszce wynosi 93,6%, a pozostałą część stanowią kości. Grubość samych włókien tkanki mięśniowej gołębi mięsnych jest podobna jak u ptactwa łownego. Natomiast porównując średnice włókien mięśniowych w obrębie ras mięsnych widoczne są niewielkie różnice. Pod względem składu chemicznego mięso gołębie cechuje znaczny udział białka oraz optymalny poziom zawartości tłuszczu śródmięśniowego. Jest go nieco więcej (około 4-5%) względem mięsa popularnych kurcząt brojlerów (1,5%). Dzięki temu mięso to charakteryzuje się pożądaną soczystością. Brak jest natomiast znacznej tkanki tłuszczowej podskórnej, mimo dość wysokoenergetycznego żywienia mleczkiem, a później rozmiękczoną karmą, cała energia dostarczana organizmowi jest przeznaczana na rozwój tkanki mięśniowej. Mięso tego gatunku ponadto charakteryzuje odpowiednia wartość pH po uboju. Dla konsumentów oprócz wartości odżywczej oraz ceny produktu ważne są także cechy organoleptyczne, składające się na ocenę sensoryczną mięsa. Należą do nich: barwa, zapach, smak, kruchość oraz soczystość. W przeprowadzonych przez Zielezińskiego (2006) badaniach nad oceną sensoryczną mięsa trzech ras gołębi w skali 5 punktowej (od 1 do 5, przy czym ocena 5 oznacza najwyższą i pożądaną wartość cechy) wskazują na dość dobre postrzeganie przez konsumentów walorów sensorycznych tego rodzaju mięsa.

Atuty tuszek gołębi mięsnych względem wymogów konsumenta

Jak wskazują Moskal i Michalska (2017) z przeprowadzonych badań ankietowych wśród respondentów prawie 70% odpowiedziało, że ma obawy dotyczące obecności w mięsie różnych substancji. Innym ważnym kryterium był także poziom dobrostanu i zbyt intensywny system chowu zwierząt. Również badania Doktor (2005) wskazały, że wśród kryteriów, jakimi przy wyborze mięsa kierują się konsumenci, jest poziom dobrostanu zwierząt i bezpieczeństwo żywności. W świetle tych badań w konfrontacji z ograniczeniami, jakie występują w możliwości stosowania intensywnej produkcji gołębi mięsnych, wydaje się, że ten gatunek drobiu może sprostać wymogom najbardziej wymagającej grupy konsumentów. Gołębie ras mięsnych utrzymywane są zazwyczaj w małych hodowlach w systemie wolierowym, co zapewnia ptakom możliwość przebywania na świeżym powietrzu, a także możliwość ekspresji ich naturalnych zachowań.
Cenną informacją dla szczególnie wymagającego konsumenta, zapewne będzie też fakt, że zazwyczaj w małych przydomowych hodowlach podstawą żywienia gołębi jest mieszanka całych ziaren zbóż oraz nasiona roślin bobowatych, oraz słonecznika, rzepaku i rzepiku, sorga, a także jałowca. Ześrutowanie ich na jednorodną mieszankę ma tę zaletę, że zapobiega selektywnemu pobieraniu pewnych składników paszy przez ptaki. Jednak w takiej postaci gołębie niechętnie pobierają paszę. Negatywnym aspektem stosowania śruty jest fakt, że drobne cząstki powodują zapylenie w budynku, ale także zwiększa jej straty. Ponadto drobne cząstki przywierają do dzioba, a podczas pobierania wody z poidła zanieczyszczają znajdującą się w nim wodę. Alternatywą dla mieszanek całych zbóż jest stosowanie pasz w postaci granulowanej.
Wiele osób często degustuje mięso gołębie i docenia jego smak, będąc na wyjazdach zagranicznych, zwłaszcza w krajach, gdzie jest ono szczególnie popularne. Przez to po przyjeździe do Polski również są zainteresowani spożyciem mięsa tego rodzaju i chętnie poszukują go w restauracjach. Poszerzenie dotychczasowej oferty produkcji drobiarskiej o produkt, który posiada liczne walory i sprawia, że jest poszukiwany na rynku zwłaszcza przez wymagających i zamożnych klientów, którzy gotowi są zapłacić wyższą cenę. W ich opinii jest to wykwintny produkt premium, będący alternatywą dla popularnego mięsa kurcząt brojlerów.

Podsumowanie

Mięso młodych gołębi ras mięsnych jest obecnie mało popularne. Cechują go swoiste walory smakowe i dietetyczne. Jest ono szczególnie wskazane w żywieniu dzieci oraz osób podczas choroby, jak i w czasie rekonwalescencji. Mięso gołębi jest produktem delikatesowym, którego walory doceniane są w innych krajach. W Polsce było również popularne i chętnie spożywane, jednak dziś tradycja jego spożywania zanikła. Jest to związane z ograniczoną jego dostępnością na rynku i brakiem znajomości jego walorów wśród konsumentów. Pozostaje mieć nadzieję, że popularyzacja tego rodzaju mięsa spowoduje wzrost zainteresowania wśród konsumentów oraz wzrost jego produkcji w naszym kraju, a dawna tradycja jego spożywania znów będzie kultywowana. Zapewne nie w takim stopniu, jak popularnych kurcząt brojlerów, aczkolwiek może stanowić nie lada rarytas i ceniony produkt delikatesowy do przygotowywania wykwintnych potraw o unikalnych walorach smakowych i odżywczych. Prowadzenie hodowli gołębi mięsnych jest także dobrą alternatywą dla drobnych gospodarstw rolnych dysponujących budynkami inwentarskimi, które można przystosować oraz niewielkim areałem ziemi uprawnej. Korzystnym rozwiązaniem byłoby również wykorzystanie możliwości zrzeszania się producentów, co zapewnia możliwość aplikowania o środki finansowe oraz większe możliwości poszukiwania kontrahentów i szerszego dostępu do rynku zbytu.
Promocja mięsa gołębi podczas różnych imprez rolniczych, jako jedno z wydarzeń towarzyszących jest ważnym elementem wspierania rozwoju hodowli i ich wykorzystania kulinarnego. Często można na żywo obejrzeć wystawiane gołębie ras mięsnych, zdobyć wiedze dotyczącą zagadnień ich hodowli, a także dowiedzieć się więcej na temat walorów dietetycznych i kulinarnych mięsa. Jednym z takich wydarzeń był Pierwszy Ogólnopolski Konkurs Kulinarny „Gołębie na talerzu”, na którym zaprezentowano potrawy przygotowywane z tuszek gołębi.

Bibliografia

Borys K., Pawlina E. (2010). Mięsne użytkowanie gołębi. Prz. Hod., 3: 31–33.
Borys K., Pawlina E. (2010). Mięsne użytkowanie gołębi. Prz. Hod., 3: 31–33.
Brzezińska A. (2006). Analiza wzrostu i składu tuszy gołębi rasy wrocławski mięsny. Praca magisterska, AR Wrocław.
Ding, J., Liao, N., Zheng, Y., Yang, L., Zhou, H., Xu, K., Meng, H. (2020). The composition and function of pigeon milk microbiota transmitted from parent pigeons to squabs. Frontiers in microbiology, 1789.
http://www.minrol.gov.pl/Jakosc-zywnosci/Produkty-regionalne-i-tradycyjne/Lista-produktow-tradycyjnych/woj.-malopolskie/Tuszka-golebia-rasy-Rys-Polski-z-okolic-Proszowic
Miąsko M., Łukasiewicz M. (2016). Wyniki produkcyjne i wydajność rzeźna gołębi utrzymywanych w systemie klatkowym. Zesz. Nauk. Tow. Doktorantów UJ, Nauki Ścisłe, 13 (2)
Moskal, Małgorzata, and Grażyna Michalska. „Preferencje konsumentów związane z zakupem i spożywaniem mięsa.” Wiad. Zoot., LV (4) (2017): 10-21.
Szmańko T., Pawlina E., Nowicki B., Bąk-Mazurek M. (2001). Wartość rzeźna wybranych ras gołębi. Pr. Mat. Zoot., 59: 113–125.
Tang, Q., Mu, C., Qu, Z., Zhang, R., Bu, Z. (2019). Effects of Different Breeds, Number of Squabs and Temperature on Production Performance of Pigeons. Asian Agricultural Research, 10(1812-2020-172), 76-79.
Zieleziński M. (2006). Analiza wzrostu i zmian składu tuszek gołębi różnych ras. Praca doktorska, AR Wrocław
Zieleziński M., Pawlina E. (2011). Analiza wzrostu gołębi różnych ras. Rocz. Nauk. PTZ, 7 (4): 45–51.